3011

Ustrój ten pojawił się na przeł. VII/VI w. p.n.e. W Atenach podstawy polis oligarchicznej stworzyły reformy Solona, który podzielił obywateli na 4 kl. majątkowe. Najważniejszym organem polis stała się Wielka Rada. Polis demokratyczna. Obalenie tyranii oddało na krótko władzę w Atenach ponownie w ręce arystokracji. Ostatecznie zwyciężyły tendencje demokratyczne. Podstawą reform ustrojowych Kleistenesa było zlikwidowanie dotychczasowych 4 fyl plemiennych i zastąpienie ich tyłami terytorialnymi. Polis ateńską podzielono na 3 części: miasto, wybrzeże i centrum kraju. Fyla dzieliła się wew. na demy na czele za starostami. Głównym organem administracji państwowej stała się Rada Pięciuset. Urzędujących buleutów nazywano prytanami, a okres ich władzy prytanią. Kompetencje rady obejmowały władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądową.

Civitas rzymska. Pryncypat. Dominat.

Początkiem historii Rzymu jest umowna data 753 r. p.n.e. Rzym był początkowo rządzony przez 7 królów, począwszy od legendarnego założyciela miasta - Romulusa, aż po 509 r. p.n.e. Oktawian rządzący państwem po śmierci Cezara, reformując ustrój republikański stwórz^ w jego miejsce system polityczny zwany pryncypatem. Kres władzy 30 uzurpatorów-tyranów położył cesarz Dioklecjan, początkując nowy okres zwany dominatem. Okres królewski (753-509). Na czele Rzymu od początku stał król, którego wyboru dokonywało zgromadzenie kurialne. Król posiadał najwyższą władzę wykonawczą, sądową, wojskową i kapłańską. Senat stanowił radę starszych, urzędującą u boku króla. Początkowo miał liczyć 100, a u schyłku monarchii już 300 senatorów. Okres republiki (509-27). Senat pełnił zasadniczo jedynie funkcje doradcze, tworząc radę starszych. Ustalenie składu Senatu powierzono cenzorom. Listę senatorów sporządzano co 5 lat. Liczba miejsc w Senacie była ograniczona. Pierwotnie wynosiła 300, potem Sulla podwyższył ją do 600, a Cezar do 900. Urzędy i urzędnicy. Administracja centralna. Magistratury dzielono na wyższe i niższe. Urzędników wyższych wybierały komicja centurialne. Urzędników niższych powoływały komicja trybusowe. Ze względu na rangę i dostojeństwo urzędników dzielono na kurulnych i niekurulnych. Na uprawnienia inagistratur rzymskich składały się: potestas i imperium. Potestas była władzą publiczną przyznaną wszystkim urzędom. Imperium udzielały komicja centurialne jedynie urzędnikom wyższym. Magistratury rzymskie charakteryzowały się: wybieralnością, kolegialnością, kadencyjnością, bezpłatnością oraz odpowiedzialnością przed zgromadzeniami ludowymi. U rzędy wyższe. Najwyższymi urzędnikami rzymskimi byli 2 konsulowie. Konsulów wybierały komicja centurialne na okres jednego roku. Kompetencje konsulów obejmowały władzę wojskową, administracyjną, reprezentacyjną, ustawodawczą i sądową. Pretorzy. Urząd pretora utworzono w 367 r. p.n.e. W 242 r. utworzono urząd drugiego pretora - rozstrzygał spoty cywilne między cudzoziemcami, a obywatelami rzymskimi. Podstawą działania pretora było prawo wydawania edyktów. Cenzorów w liczbie 2 ustanowiono w 443 r. Wybierały ich komicje centurialne na okres 5 lat, a później na półtora roku. Urzędy niższe to Edylowie, Kwestorzy, pozostałe urzędy. Urzędy nadzwyczajne to: Dyktator, Trybuni wojskowi z władzą konsularną. Stanowisko trybuna ludowego powołano w 494 r. p.n.e. na początku walk społecznych między patrycjuszami, a plebejuszami. Administracja terytorialna. 1) Zarząd Italii. Italię podzielono na kolonie i municypia. Kolonie były to niewielkie osady zasiedlane przez rzymskich plebejuszy. Podstawowym zadaniem kolonii było czuwanie nad bezpieczeństwem militarnym okolicy. Municypia to dawne podbite gminy italskie, które z Rzymem zawarły układ o przymierzu. Organami samorządy były: zgromadzenia ludowe, rada miejska i lokalni urzędnicy. Prowincje były jednostkami terytorialnymi tworzonymi poza Italią. Na czele prowincji stał namiestnik.

Pryncypat (27 r. p.n.e.-284 r. tLe.) Twórcą ustroju zwanego pryncypatem był Oktawian. Wzmocnił on swoje stanowisko przyjmując tytuł honorowego pierwszego obywatela.