28408

OLA - sąsiadka, żona Antoniego Rymaszewskiego przynosi Marcie mleko i ostrzega ją, żeby uważali na Franciszka i Rojkiewicza, bo podobno to donosiciele.

rozdz.5: P. i K. zmieniają pracę - przy budowie rowu odwadniającego łąki torfiane, bo wśród drwali zaczęli obowiązkowo rozprowadzać kwestionariusze, a w nich wiele pytań osobistych -związane to było z planowanym przesiewem w szeregach drwali. Karol nie mógł już wytrzymać wilgoci w nowej pracy. Zaczął coraz częściej jeździć do miasta. Nie mówiąc nic Pawłowi, szukał tam pracy. Znalazł ją w szkole powszechnej. Jej kierowniczką była Maria Zwolińska. Poznał ich swego czasu Paweł. Paweł wybrał się kiedyś w odwiedziny do Karola, ale go nie zastał. Spotkał za to kolegę ze szkoły - Leona, który zaprowadził go do „pralni". Tam na zapleczu Paweł poznaje TADEUSZA ZAKRZEWSKIEGO I Wulfkę - szofera, Żyda, który właśnie wrócił z Rosji, bo jest szoferem komisji wojskowej. Wcześniej pracował tez jako zastępca kierownika posterunku milicji, ale się nie nadawał, bo wypuszczał ludzi, których uważał za porządnych, np. Boguckiego, kierownika banku. Współpracownicy powiedzieli mu wtedy: „Czy on porządny, czy nieporządny, to nie ma nic do rzeczy. Do rzeczy ma to, że on był posiadaczem, któremu my to posiadanie odebraliśmy. I dlatego on zawsze będzie naszym wrogiem". Zakrzewski pyta Wulfkę o pracę dla Pawła, coś extra, ale Żyd mówi, ze nie może nic zrobić. Dla Pawła Zakrzewski to podejrzany typ. Karol ciągle awansuje. Najpierw na uniwersytet robotniczy, a potem dostaje nominacje na inspektora i obejmuje katedrę „zasad leninizmu I stalinizmu" (ha, a taki był wcześniej niepokorny!)

ANTONI RYMASZEWSKI z zawodu stolarz, ur. się w guberni mińskiej w 1903 r., włościanin, syn chłopa. Jego ojciec oszczędnością i pracą doszedł do pewnego majątku, ale wtedy wyszedł ukaz o „rozkułaczeniu wsi'. Chłopów w bydlęcych wagonach wywieziono do lasów na dalekiej północy(3,7 min osób), majątki im zabrano. Młodemu Rymaszewskiemu za trzecim razem udało się uciec. Jego towarzysza w drodze do Mińska zastrzelił patrol. Jemu w końcu wycieńczonemu udało się przekroczyć granicę polską. Ożenił się z Olą. Kiedy w 1940 r. do kraju wkroczyli sowieci, sąsiedzi radzili mu uciekać, ale on pozostał. Miał już córkę Krysię - 7 lat. Pewnego dnia wpadł do niego Andrzej Bożek, sekretarz sielsowietu. Rymaszewki myślał, ze już po nim, ale okazało się, że Czemodanow - agent NKGB chciał go nakłonić do donoszenia. Ucieszony R., nie czytając nawet, co podpisuje, podpisał. Ola lamentuje u siostry Mani, a tu R. wraca. R. z radości zaprosił Bożka na samogon i w przypływie miłości do niego chciał mu coś wygadać o kimś, ale się opamiętał i powiedział tylko o romansie Weroniki.

Paweł nie czuł się bezpiecznie. Romans z Weroniką już go niecierpliwił. W nocy nie mógł spać, gdy tylko przejeżdżał samochód, zrywał się, bo myślał, ze to po niego. Aresztowali Jana, męża Mani, bo kupił świnie, a potem je sprzedał.

Martę nie obchodziło, ze Paweł ją zdradza.

Pawłowi skończyły się roboty sezonowe i musieli wymieniać rzeczy z domu za produkty. Nie mogło mu się w głowie pomieścić, ze Karol z jego zasadami został „czerwonym". Paweł postanowił pojechać znów do miasta, rozejrzeć się, ale brak pieniędzy zmusił go do zabrania pamiątki rodzinnej - szabli z XVIII w., aby ją sprzedać do muzeum. (Ustęp o liściach jesienią. Jak odprowadzają wychodzącego z domu gnane przez wiatr). W muzeum spotkał wykładowców, naukowców. Jeden z nich śmieje się, że teraz w Polsce jest jak w Rosji po rewolucji- inteligencja skupia się po muzeach pod hasłem konserwacji przeszłości. O tym w książce Romanowa „Trzy pary jedwabnych pończoch". Szabli nie kupili od niego. Paweł idzie do kolegi prawnika - Konrada, okazuje się, ze zajął się on wykładaniem fizyki, „gdy prawo nie ma zastosowania". Rozważania o tym, jak to komuniści są przekonani, że w krajach kapitalistycznych nędza. Od wkroczenia bolszewików w Polsce nikt nie chce się wyróżniać. Szaro na ulicach. Konrad w rozmowie z Pawłem twierdzi, ze jednak nie wiadomo, czy komuniści nie mają racji. Państwa rozpadają się jedno po drugim, a oni przecież trwają, są silni. W Polsce wciąż pokutuje romantyzm. Konrad, dowiedziawszy się, że Paweł ma ze sobą szablę, wpada w popłoch - były dekrety, żeby zdać wszelką broń. Paweł prosi K. o pomoc w znalezieniu pracy, zrezygnowany wychodzi. W deszczu biega po mieście, prosząc znajomych, aby ktoś z nich przechował mu szablę, ale nikt nie chce się narażać. Początkowo go to śmieszy, ale później przestaje. Trafia do mieszkania Leona. Ten przyjmuje szablę. Idą do knajpy grać w szachy. (Anegdota o rzodkiewce - a wierzchu „czerwona", a jak ją obłupać „biała".) Reżyser proponuje Pawłowi prace przy wybieraniu tekstów (lewicowych oczywiście) do jednoaktówek. Leon pracuje w urzędzie statystycznym - robi zestawienia: jak kiedyś było źle, a jak teraz dobrze.

Konrad aresztowany za utrzymywanie stosunków z zagranicą. Przesłuchuje go Zajcew - jego ojciec zaprzyjaźnił się z Feliksem Dzierżyńskim, kiedy byli razem w więzieniu w Archangielsku. Miał tam miejsce bunt, bo naczelnik więzienia zabronił im wychodzić z niego. Za zasługi ojca

2