33797

Zdobnictwo książki drukowanej XVI- XVIII w.

Pierwsze książki drukowane (XV wiek, inkunabuły) wzorowane były na książce rękopiśmiennej, co tłumaczy wielką różnorodność czcionki typograficznej stosowanej w drukach XV w. tosowano zdobnictwo ręczne (rubrykowame, inicjały; iluminacje i miniatury), w piśmie występowały często abrewńatury i ligatury, kroje czcionek naśladowały pismo ręczne różnego rodzaju w zależności od terenu i czasu powstawania dzieła, tj. pisma gotyckie, jak tekstura, rotunda (rozpowszechniona w wydawnictwach naukowych), bastarda, szwabacha, gotyko - antykwa oraz antykwa (używana głównie do druku literatury klasycznej). W latach 70-tych drukarze wyzwalali się stopniowo spod wpływów rękopisów. Pojawiły się wtedy drzeworytowe inicjały odbijane wraz z kolumną druku, ilustracje z klocków drzeworytowych (czasami z piyt metalowych), karta tytułowa, znak drukarski i nakładowy, tzw. sygnet. Pod koniec XV wieku zmniejszyło się zróżnicowanie czcionek.

Podstawowym materiałem piśmienniczym w epoce druku jest papier - odznacza się wysoką jakością: jest dość masywny, zwarty, nie łamliwy, trwały, najczęściej o szarożółtawym kobrze. Dobrze uwydatniony jest na nim rysunek sita czerpalnego: kre sy, prążki i filigran.

XVI w.

Zmiana w porównaniu z XV w.- zerwanie z barwnymi dodatkami rękopiśmiennymi rubrykatora, brak skrótów i ligatur. Praktyka drukarska kształtuje teraz wszystkie elementy książki: nagłówki, kartę tytułową, paginację i ozdobniki wyłącznie za pomocą sztuki typograficznej (użycie znaków pisarskich w druku - technika druku wypukłego zw. typograficznym, układ graficzny drukowanej książki, ogół zagadnień dotyczących projektowania drukowanych liter i innych znaków pisarskich oraz wzajemnych relacji pomiędzy tymi znakami i grupami znaków^.

We wczesnych drukach dominuje czcionka gotycka: teksty religijne drukowano teksturą, druki prawnicze bastardą w rękopisach południovaj Francji stosowano rotundę.

Zmiany kształtów CZCIONKI - w XV wieku różnorodność form typograficznych zaczerpniętych z pisma gotyckiego. Cd końca XV wieku tendencja do unormowania pisma drukarskiego, wXVI wieku ustala się kilka podstawowych typów czcionki:

*    Antykwa - przeniknęła z Wfoch, spopularyzowana pod wpływem humanizmu, używana w niemal wszystkich łacińskich tekstach XVI wieku (oprócz ksiąg liturgicznych);

*    Kursywa - stworzona w 1501 roku w Wenecji przez Aldusa Manitiusa, wzorem współczesna humanistyczna kursywa, używana w kancelarii papieskiej. Typ rozpowszechniony w Niemczech (wprowadzona np. prze Schofera w Moguncji, Frobena w Bazylei;

*    Szwabacha - rozwinęła się z pisma gotyckiego, prosta i okrągła, znana już w XV wieku, typowa dla druków reformacyjnych (popularyzowrana w Wittenberdze przez Lottera);

*    Fraktura - wykształciła się w Norymberdze, kształt zawdzięcza ozdobnemu pismu kancelarii cesarskiej Maksymiliana I (wydano niąm.in. romans rycerski pt. TfoucntaRk, łamana i kanciasta (frango - ramię) z charakterystycznymi ozdobnikami w kształcie wąsów i ogonków oraz przedłużone, wygięte trzonki liter (zw. sfomowe trąby); duże

1