3848093592

ANDRZEJ WYROBISZ

Ze studióu) nad budoumiclwem krakoiuskim U) końcu XVI i uj pierwszej poiouiie XVII wieku^{1 2}

Niezwykle obfita literatura o XVII-wiecznym Krakowie nie odpowiedziała dotąd na dość zasadnicze pytanie, dlaczego w okresie schyłku świetności tego miasta, w warunkach upadającego handlu i rzemiosła ¹ możliwy był wspaniały rozkwit architektury barokowej ²? Aby spróbować odpowiedzieć na to, trzeba najpierw ocenić rzeczywiste rozmiary ruchu budowlanego w tym okresie, określić szczególnie aktywnie rozwijające się gałęzie budownictwa, zorientować się, 'kto ponosił jego koszty, kto ciągnął zeń korzyści, jakie było jego znaczenie gospodarcze. W tym celu wypadnie zestawić dane o budowlach wznoszonych w końcu XVI i pierwszej połowie XVII w., podzielić je na pewne grupy, w zależności

1

•    Skróty używane w przypisach:

AQ — Acta quartual:ensium

PPiS — Praw a, przywileje i statuta m. Krakowa, wyd. Fr. P ie k os i ń s k i, Kraków 1805—1009.

„Prace KHS“ — „Prace Komisji Historii Sztuki"

..RKrak“ — „Rocznik Krakowski".

¹ Upadek miast w Polsce w okresie, gdy na wsi panowała gospodarka folwarcz-no-pańszczyźniana, nie jest jeszcze dokładnie zbadany. Badania ostatnich lat na ogół wykazują zgodnie, iż na całym obszarze Rzeczypospolitej widoczna była postępująca depresja gospodarcza na wsi i w miastach już w pierwszej połowie XVII w., o pewne jej przejawy występowały nawet znacznie wcześniej. Por. Wł. Rusiński, Uvmgi o zniszczeniach po wojnach z połowy XVII w., Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655—1660 t. II, Warszawa 1957, s. 428. M. Mało wist, L’evolution industrielle en Pologne du XIV au XVII siście (łraits gónera²ix), Słudi in onore di Armando Sapori t. I, Milano 1957, s. 571—608. Prowadzone- w ostatnich latach badania nad historią rzemiosła polskiego wydobyły wiele faktów świadczących o upadku produkcji rzemieślniczej w Polsce w tym czasie. Por. B. Zientara, Dzieje małopolskiego hutnictwa żelaznego XIV—XVII w., Warszawa 1954, s. 218 nn. H. Samsonowicz, Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV—XVII w., Warszawa 1954, s. 198 nn. Ciekawe wyniki przynoszą badania nad historią górnictwa ołowianego prowadzone przez D. Molendę.

2

   O rozkwicie architektury barokowej w Polsce i w Krakowie per. A. M i ł o-b ęd zk i. Wstęp i Komentarz do wydania Krótkiej nauki budowniczej dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, Wrocław 1957; T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa Kraków 1950, s. 321 nn.; A. Król, Zarys historii budoioni-ctwa obronnego » wojskowego w dawnej Polsce, Budownictwo wojskowe 1918—1935 t. I, Warszawa br„ s. 118; tenże, Kasper Fodyga, budowniczy chęciński z początku XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki" 1951, nr 2—3, s. 88; N. Miks, Architektura pałacu biskupiego w Kielcach, biuletyn Historii Sztuki" 1952.