3848093589

662 ANDRZEJ WYROBISZ

4.    Z wyjątkiem podanych wyżej przykładów budowy śródmiejskich siedzib zakonnych, prawie wszystkie prace budowlane wokół kościołów i klasztorów skupiają się w pierwszym ćwierćwieczu XVII w. Potem ruch budowlany wyraźnie słabnie.

5.    Większość budowli stanowi rozbudowa i przebudowa starych obiektów, wykorzystująca bądź fundamenty, bądź istniejące stare mury itp. Budowli rozpoczynanych od fundamentów na pustym zupełnie placu jest niewiele. Miało to duże znaczenie, gdyż zmniejszało zapotrzebowanie na surowce budowlane, a także na robociznę.

6.    Prace budowlane przeważnie ciągną się dość długo. Dowodziłoby to, że nie angażowano do nich na raz zbyt wielkiej liczby murarzy.

7.    Fundatorami nowych kościołów i klasztorów są magnaci świeccy i duchowni, a także król. Prace budowlane prowadzone są nie na koszt mieszczaństwa, które prawdopodobnie wówczas nie mogłoby ponieść tak wielkich ciężarów, lecz głównie opłacane są z funduszów możnowład-czych. Oczywiście udziału mieszczan w fundacjach kościelnych nie należy lekceważyć, gdyż nawet w wypadku, gdy fundatorem był magnat, mieszczanie przyczyniali się do budowy i ozdobienia kościoła datkami i zapisami ⁶⁷. Taka rozbudowa architektury miejskiej (ale nie mieszczańskiej!) miała jednak wiele ujemnych stron (wypieranie własności mieszczańskiej przez własność kościelną, odciąganie środków materiałowych i siły roboczej od pożytecznych dla miasta inwestycji na rzecz budowli nieprzydatnych gospodarczo), choć z drugiej strony stwarzała koniunkturę dla rzemiosł budowlanych i dawała możliwość zarobków mieszkańcom Krakowa.

5. BUDOWNICTWO SZKOLNE

Budownictwo związane ze szkołami i Akademią Krakowską pod względem prawnym zaliczało się do własności kościelnej. Warto jednak omówić je osobno, gdyż nosiło ono odrębny charakter i miało dla miasta zupełnie odmienne znaczenie. Dzięki Akademii Kraków był najpoważniejszym w kraju ośrodkiem życia naukowego i kulturalnego. Z jej istnieniem wiązał się napływ młodzieży studiującej, a także cudzoziemców. W XVII w. Akademia utraciła już poprzedni blask i siłę atrakcyjną, jednak chlubić się jeszcze mogła wybitnymi uczonymi, jak matematyk Brożek czy medyk i filozof Sebastian Petrycy⁶⁸.

Napływ studentów stwarzał problem ich zakwaterowania. Akademia potrzebowała też pomieszczeń na sale wykładowe i mieszkania dla profesorów. W Krakowie od dawna istniało wiele burs, a w XVII w. zakładano nowe: Sisiniego (1614), Starnigielską (1641), Smieszkowica (1646) ®⁹. Nie oznaczało to budowy nowych gmachów — na bursy oddawano stare kamie-

⁶⁷ Prawie każdy testament mieszczański zawiera legaty na instytucje kościelne. Zob. WAP Kr. 773, Testamenta, passim. Szczególnie częste są wysokie zapisy na kościół NMP oraz dla bernardynów, karmelitów i innych zakonów, które właśnie w XVII w. budowały sobie w Krakowie nowe siedziby.

^MH. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1935.

•• J. Muczkowski, Mieszkania i postępowanie uczniów krakowskich w wiekach dawniejszych, Kraków 1842, s. 36.