342

PROCES KIERUNKOWY — taki, którego żaden etap nie powtarza się, a cala sekwencja przybliża stale do jakiegoś przyszłego stanu wyróżnionego - celu czy krańca procesu Przykłady:

wzrost organizmu, dojrzewanie, starzenie się, śmierć

wzrost ludnościowy, industrializacja, urbanizacja, powstawanie państw, procesy cywilizacyjne, ekspansja nauki, racjonalizacja, biurokratyzacja, pauperyzacja, destrukcja środow iska, wzrost przestępczości itp.

PROCES CYKLICZNY - taki, w którym po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia, do swojego kształtu początkowego

Przykład z życia ekonomicznego - cykle koniunkturalne wzrostu i recesji

ROZWÓJ SPOŁECZNY - proces kierunkowy napędzany czynnikami endogennymi, w

których poziom pew nych istotnych zmiennych jest stale rosnący

Przykłady:

gdy rośnie liczba ludności — mówimy o rozwoju demograficznym

gdy zwiększa się produkt globalny społeczeństwa — mówimy o rozwoju

gospodarczym

gdy rośnie liczba przestępstw - mów imy o rozwoju przestępczości Czynniki endogenne - wewnątrzspołeczne, immanentne, zamknięte w ramach rozważanego systemu, w odróżnieniu od zewnętrznych (egzogennych) — jak zmiany klimatyczne, katastrofy przyrodnicze, epidemie chorób itp.

Odróżniamy:

ROZWÓJ JEDNOLINIOWY - taki, w którym sekwencja zmian biegnie zawsze tym

samym, jednym torem, po regularnej, wyznaczonej jakby z góry trajektorii

(tak postrzegali historię ew olucjoniści: od Herberta Spencera do Talcotta Parsonsa)

ROZWÓJ WIELOLINIOWY - taki, w którym różne sekwencje zmian maja jedynie zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają w różny sposób, różnymi torami czy trajektoriami, w zależności od konkretnych warunków historycznych i kulturowych danego społeczeństw a