34353

Prawo mojżeszowe określało, że przy żniwach pewną część zbiorów należy pozostawić na polu, dla ubogich. Służbie przysługiwało prawo odpoczynku w dniu szabatu. Zaś co pięćdziesiąt lat wyznaczano tzw. rok jubileuszowy, w którym umarzano wszelkie długi.

W religii rzymskokatolickiej, już w średniowieczu, tego rodzaju reguły określało prawo kanoniczne. Istniały określenia sprawiedliwej zapłaty i sprawiedliwej ceny. Oczywiście zakres i słuszność tych norm implikowane były przez istniejące stosunki społeczne.

Duże zainteresowanie problemami prowadzenia interesów wykazywał również islam. Prawo islamu zakazywało lichwy, zakładało, że każde przedsięwzięcie musi pociągać za sobą udział tak w ryzyku jak i w ewentualnym zysku

Buddyzm, mimo, że z założenia oderwany od życia ziemskiego, również wyznaczał pewne istotne normy postępowania jak: słuszna umowa, słuszne działanie i słuszny sposób zarabiania na życie. W praktyce oznaczało to zakaz życia z oszustwa, sprzeniewierzania dóbr i pieniędzy, z pracy polegającej na odbieraniu życia ludziom i zwierzętom oraz handlu narkotykami i alkoholem w celach pozamedycznych.

W okresie reformacji a następnie powstawaniu kapitalizmu upadło zainteresowanie moralnością w interesach. Wiązało się to między innymi z odrzuceniem systemu rzymskokatolickiego, prawa kanonicznego i dominacja protestantyzmu i w efekcie próżnią moralną. W rodzącym się tzw. dzikim i nieokiełznanym kapitalizmie nie było miejsca na normy moralne.

Poważne znaczenie dla rozwoju etyki biznesu mają prace klasycznego ekonomisty i filozofa szkockiego Adama Smitha - (1723-1790).

Zainteresowanie problemami etyki w biznesie stale rośnie, tak w kręgach oświatowych jak i w świecie interesów. Najnowsze prace na ten temat, jak wynika z przytoczonych wcześniej przykładów, powstały w Stanach Zjednoczonych. Dorobek literatury amerykańskiej nadal dominuje w tej dziedzinie. W tym miejscu warto wymienić choćby kilka uznanych nazwisk: Jik Galbraith, T. Peters, R. Waterman, Michael Maccoby, Peter E. Drucker, John Kaler, Verne E. Henderson, Charles Powers, David Fogel, Lester Thuron.

Kluczowe zagadnienia z zakresu etyki biznesu sformułował Milton Friedman. Jego prace były inspirujące dla tej problematyki tak w Stanach jak i w Europie. Dotyczyły między innymi instytucjonalizmu odpowiedzialności moralnej wewnątrz firmy

Obecnie najpoważniejsze dylematy etyczne są wynikiem konfliktów wartości jako konsekwencje zderzenia różnych kultur w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Z tych powodów wartości i etyka w biznesie mają wymiar międzynarodowy.

Zainteresowanie etyką rośnie z różnych powodów. Fakt obszernego informowania przez środki masowego przekazu o skandalach i innych negatywnych zjawiskach w świecie biznesu, stawia przed opinią publiczną kwestie etyki w biznesie, tego rodzaju zjawiska powodują też pewne pozytywne przewartościowania w przekonaniach i oczekiwaniach ludzi względem działalności biznesu. Firmy są poddawane poważnej presji, by określały swe standardy i wyrażały je w sposób formalny tj. w kodeksach postępowania.

Przykładem wzrostu pozytywnej roli etyki w biznesie jest najnowsza tendencja do stosowani całościowego zarządzania jakością ( TQM - Total Quality Management). Oznacza to, że kierownictwo firmy powinno z góry określić, jaki rodzaj jakości jest do zaakceptowania w ramach firmy, a przede wszystkim, zapewnić funkcjonowanie optymalnego systemu kontroli tego standardu.

TQM to w konsekwencji precyzyjna kodyfikacja procedur. Wpływa on istotnie na działalność zarówno kierownictwa jak i pracowników firmy, sprzyjając wyborom etycznym w działalności. Reguluje kwestie ostatecznej jakości dóbr i usług, co oznacza że nie można ignorować konsumenta. Z drugiej strony określa oczekiwania kierownictwa wobec pracowników i odwrotnie, co jest nośnikiem pewnego ładunku moralnego.

Przyczyny ożywienia w naszych czasach zainteresowań etyką biznesu tkwią więc wewnątrz świata interesów. Etyka biznesu jest dyscypliną zajmującą się problemami trudnymi i kontrowersyjnymi. Niektórzy kwestionują jej celowość i zasadność uważając, że już sam termin jest wewnętrznie sprzeczny. Takie stanowisko jest wyrazem powszechnego sceptycyzmu powstałego na gruncie nieubłaganego działania sił rynku i wielu przykładów niemoralnych zachowań w świecie biznesu. Świat ten jest postrzegany jako dżungla, gdzie toczy się walka na śmierć i życie, dominuje oszustwo i podstęp a przetrwanie jest kwestią wyłącznie przystosowania.