Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (11)

Wychodzono przy tym z założenia, że przestępstwo naruszyło wyłącznie interes pokrzywdzonego i jego bliskich. Dopiero w czasach nowszych państwo wzięło karanie całkowicie w swe ręce.

Cel kary był rozumiany różnie. W starożytności uważano, że podstawowym celem kan jest odwet. Zgodnie z tzw. zasadą talionu karę traktowano jako odpłatę złean równym czynowi przestępnemu (oko za oko, ząb za ząb). Później na plan pierwszy zaczęto wysuwać prewencyjne (zapobiegawcze) zadania kary: ma ona zapobiegać ponownemu popełnieniu przestępstwa przez sprawcę (prewencja szczegćlna) oraz powstrzymać inne osoby od popełniania przestępstw (prewencja ogólnaiL

W czaiach współczesnych za główny cel kary uważa się reedukację skazanego, jego poprawę. W pełni aktualne są także prewencyjne cele kary. W pewnym stopniu kara jest nadal wyrazem odwetu społeczeństwa na sprawcy przestępstwa.

Obok H:ar sensu stricto kodeks karny przewiduje również tak zwane środki karne. To wyróżnienie dwóch rodzajów środków represji karnej jest odbiciem dawnego podziału kar na kary zasadnicze i kary dodatkowe.

✓

Kary mają charakter samoistny, a więc mogą występować samodzielnie. Środki karne mogą być wymierzane w zasadzie tylko jako dodatek do kary zasadniczej, nie mają więc charakteru samoistnego.

2. Rodzaje kar

Do kar należą:

1)    pozbawienie wolności,

2)    ograniczenie wolności,

3)    grzywna.

Kara pozbawienia wolności trwa co najmniej miesiąc, najwyżej 15 lat. Wymierza się ją w pełnych miesiącach i pełnych latach. Odmianami tej kary - traktowanymi przez kodeks karny jako odrębne kary zasadnicze - są: a) kara 25 lat pozbawienia wolności, b) kara dożywotniego pozbawienia wolności. Te szczególne rodzaje kary pozbawienia wolności mogą być przez sąd stosowane tylko wtedy, gdy przepis dotyczący popełnionego przestępstwa wyraźnie je przewiduje.

Wykonanie kary pozbawienia wolności ma na celu wykształcenie społecznie pożądanej postawy skazanego, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i w ten sposób ma przeciwdziałać powrotowi sprawcy do przestępstwa.

Karę pozbawienia wolności wykonuje się w zakładach karnych, które dzielą się na: 1) zakłady karne dla młodocianych, 2) zakłady karne dla odbywających karę po raz pierwszy, 3) zakłady karne dla recydywistów penitencjarnych,

4) zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego. Zakłady karne są organizowane jako zakłady typu zamkniętego, półotwartego i otwartego. Różnią się one stopniem zabezpieczenia, stopniem izolacji skazanych, a także zakresem ich praw i obowiązków. Kara powinna być wykonywana w sposób umożliwiający osiągnięcie jej resocjalizacyjnego celu, a zapobiegający pogłębianiu demoralizacji skazanego. Temu celowi służy klasyfikacja skazanych. Uwzględnia ona płeć, wiek, uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności, umyślność lub nieumyślność przestępstwa, wysokość pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności, stan zdrowia fizycznego i psychicznego oraz stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego.

Nadzór nad legalnością i prawidłowością przebiegu kary pozbawienia wolności, podobnie jak wszelkich innych form pozbawienia wolności (np. zatrzymania, tymczasowego aresztowania), sprawuje sędzia penitencjarny.

Kara ograniczenia wolności polega na pozbawieniu skazanego niektórych praw, które w normalnych warunkach człowiekowi przysługują, oraz na obciążeniu go dodatkowymi obowiązkami. W szczególności skazany:

a)    nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

b)    jest zobowiązany do wykonywania wskazanej przez sąd nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej (20 do 40 godzin miesięcznie),

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Jeśli skazany jest zatrudniony, sąd zamiast obowiązku pracy może orzec potrącenie 10-25% wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa lub na wskazany cel społeczny. W okresie odbywania kary skazany nie może bez zgody sądu rozwiązać stosunku pracy. Kara ograniczenia wolności jest wymierzana na czas nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Wymierzając karę ograniczenia wolności sąd może oddać skazanego pod nadzór kuratora lub innej osoby godnej zaufania, a także organizacji zajmującej się pomocą skazanym. Ponadto sąd może zobowiązać skazanego m.in. do przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających. Po wykonaniu połowy kary sąd może zwolnić skazanego z odbycia reszty.

Kara grzywny jest karą pieniężną. Wymierza się ją w stawkach dziennych, określając liczbę stawek i wysokość jednej stawki. Grzywnę wymierza się w wysokości nie mniejszej niż 10 stawek i nie większej niż 360, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ustalając wysokość stawki sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Sąd ustala stawkę w granicach od 10 zł do 2000 zł.

9 Elementy prawa dla ekonomistów