Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (12)

Sąil może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawaa dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy taką k>rzyść osiągnął.

Sąi nie orzeka grzywny, jeżeli dochody sprawcy oraz jego stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca nie uiści grzywny i nie hędzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji.

✓

3. Sriodki karne

*

Środkami karnymi są:

1)    pozbawienie praw publicznych,

2)    zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

3]    zakaz prowadzenia pojazdów,

4]    przepadek przedmiotów,

5]    obowiązek naprawienia szkody,

6]    nawiązka,

7)    świadczenie pieniężne,

8)    podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach państwowych i samorządowych, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utratę prawa pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządowych, utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego. Pozbawienie praw publicznych pociąga za sobą także utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.

Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwa popełnione z pobudek zasługujących na szczególne potępienie.

Zakaz zajmowania określonych stanowisk lub wykonywania określonego zawodu sąd może orzec, jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża prawnie chronionym dobrom (np. życiu, zdrowiu, mieniu) innych osób. Z tych samych względów sąd może też zakazać prowadzenia określonej działalności (np. prowadzenia apteki).

Zakaz prowadzenia pojazdów wiąże się przede wszystkim z ruchem drogowym. Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju (samochodów, łodzi motorowych, wozów konnych i in.) w razie skazania za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd ma obowiązek wymierzyć omawianą karę jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa był nietrzeźwy, pod wpływem środków' odurzających lub zbiegł z miejsca wypadku. Zakaz może obejmować prowadzenie wszelkich pojazdów.

130

p

Przepadek przedmiotów odnosi się do narzędzi przestępstwa oraz do przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, chyba że podlegają

one zwrotowi pokrzywdzonemu (na przykład osobie obrabowanej) lub innej

« % •

osobie. W zasadzie można orzec jedynie przepadek przedmiotów stanowiących własność sprawcy. Przedmioty objęte przepadkiem przechodzą na własność Skarbu Państwa.

Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez sprawcę sąd - na wniosek pokrzywdzonego lub innej uprawnionej osoby - może nałożyć między innymi w razie przestępstwa spowodowania śmierci, spowodowania ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu.

Nawiązka jest kwotą pieniężną przysądzaną na rzecz pokrzywdzonego lub organizacji społecznej. Ma charakter represyjno-odszkodowawczy i jest orzekana w zasadzie w połączeniu z karą wymierzaną sprawcy. Nawiązka jest stosowana przede wszystkim w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu oraz przeciwko środowisku. Wysokość nawiązki nie może przekraczać dziesięciokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia, a w przypadku przestępstw przeciwko środowisku - dwudziestokrotnej.

Świadczenie pieniężne na określony cel społeczny sąd może orzec w przypadkach przewidzianych w ustawie, a w szczególności gdy odstępuje od wymierzenia sprawcy kary, mimo że jego wina została udowodniona. O odstąpieniu od wymierzenia kary mowa jest dalej.

Podanie wyroku do publicznej wiadomości sąd może orzec w przypadkach przewidzianych w ustawie, na przykład w razie skazania sprawcy za pomówienie. Chodzi tu o dodatkowe - poza ogłoszeniem wyroku na sali sądowej, co zawsze ma charakter publiczny - poinformowanie społeczności o skazaniu i danie w ten sposób satysfakcji pokrzywdzonemu. Sposób podania wyroku do publicznej wiadomości określa sąd. Może ono przybrać na przykład formę ogłoszenia w telewizji lub gazecie, plakatu na tablicy ogłoszeń w zakładżfe pracy lub miejscowości itd.

4. Zasady wymiaru kar i środków karnych

Przepisy części szczególnej kodeksu karnego dotyczące poszczególnych przestępstw nie określają kar w sposób sztywny. Wyznaczają jedynie granice, w jakich sąd powinien karę wymierzyć. Na przykład według art. 173 § 1 k.k. kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Art. 279 § 1 stanowi, że „kto kradnie z włamaniem, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat”.

Jak widać, sąd dysponuje dużą swobodą przy wymierzaniu kary. W jednym z przytoczonych wyżej przykładów może skazać zarówno na rok pozbawienia wolności, jak i na okres dziesięciokrotnie dłuższy. Prowadzi to do pytania, jakimi

9*

131