Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (14)

§ 15. ŚRODKI PODDAJĄCE SPRAWCĘ PRÓBIE

1.    Uwagi wstępne

Podstawowym celem kary jest resocjalizacja sprawcy czynu. Skoro w konkretnym przypadku wydaje się możliwe osiągnięcie tego celu bez wymierzania kary w ogćle, albo bez wykonania wymierzonej kary - w całości lub części, to ze społecznego punktu widzenia jest celowe podjęcie takiej próby. Stanowi ona jednocześnie szansę ofiarowaną sprawcy, której urzeczywistnienie zależy od jego dalszego postępowania, a przede wszystkim od tego, czy ponownie nie wejdzie w kolizję z prawem karnym.

Temu celowi służą następujące środki: a) warunkowe umorzenie postępowania karnego, b) warunkowe zawieszenie wykonania kary, c) warunkowe przedterminowe zwolnienie.

2.    Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Sad może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli występują następujące przesłanki: a) wina sprawcy i społeczna szkodliwość popełnionego przez, niego czynu nie są znaczne, b) okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, c) sprawca nie był dotąd karany za przestępstwo umyślne, d) jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia pozwalają przypuszczać, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał prawa, a w szczególności nie popełni przestępstwa, e) za przestępstwo grozi kara nie przekraczająca 3 lat pozbawienia wolności, a gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym, naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody - kara nie przekraczająca 5 lat pozbawienia wolności.

Okres próby przy warunkowym umorzeniu postępowania wynosi od roku do 2 lat.

Umarzając warunkowo postępowanie sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub odpowiedniej instytucji. Sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody - jeśli została wyrządzona - w całości lub części. Sąd może też nałożyć na sprawcę takie obowiązki, jak przeproszenie pokrzywdzonego, powstrzymanie się od nadużywania alkoholu i używania środków odurzających i in., a także zobowiązać sprawcę do świadczenia pieniężnego na określony cel społeczny i zakazać prowadzenia pojazdów (art. 67 k.k.). W okresie próby sąd może ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać wspomniane obowiązki, może też zwolnić od ich wykonania. Ponadto może sprawcę oddać pod dozór, albo od dozom zwolnić.

Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne i został za nie prawomocnie skazany. Ponadto sąd może podjąć postępowanie, jeżeli sprawca rażąco narusza porządek prawny (np. popełnił

inne przestępstwo, uchyla się od dozoru, nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody). Warunkowo umorzonego postępowania sąd nie może podjąć, jeżeli od zakończenia okresu próby minęło 6 miesięcy.

3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary

Jak już wspomniano, podstawowym celem kary jest resocjalizacja przestępcy, oddziaływanie w zamiarze powstrzymania go od popełnienia nowych przestępstw i wychowania w poszanowaniu obowiązujących przepisów. Nierzadko zdarzają się w praktyce sądów takie sytuacje, w których cel ten może być osiągnięty przez samo tylko wymierzenie kary, bez jej wykonania. Samo postępowanie karne, konieczność publicznego zasiadania na ławie oskarżonych, wysłuchanie wyroku skazującego w obecności innych ludzi i wstyd z tym związany - stanowi czasem tak silny wstrząs psychiczny, że sąd nabiera przekonania,, że sprawca pomimo niewykonania kary będzie w przyszłości przestrzegał porządku prawnego, a przede wszystkim nie popełni ponownie przestępstwa.

W takim przypadku sąd może zastosować warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary: a) pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, b) ograniczenia wolności, c) grzywny orze-czonej jako kara samoistna. Decydując się na warunkowe zawieszenie wykonania kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa (art. 69 k.k.). Warunkowego zawieszenia nie stosuje się w zasadzie wobec recydywistów popełniających najpoważniejsze przestępstwa (zabójstwo, gwałt, rozbój, kradzież z włamaniem i in.).

Zawieszenie wykonania następuje na okres próby, który wynosi od 2 do 5 lat w przypadku kary pozbawienia wolności, a od roku do 3 lat w przypadku ograniczenia wolności i grzywny. W odniesieniu do sprawcy młodocianego okres próby wynosi od 3 do 5 lat.

Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, sąd może orzec grzywnę, odpowiednio do 180 lub 90 stawek dziennych, chociażby nie była za dane przestępstwo przewidziana. Może też ustanowić dozór (kuratora, osoby godnej zaufania, instytucji itp.). Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne.

Ponadto sąd może na skazanego nałożyć cały szereg obowiązków, jak np. obowiązek naprawienia szkody, przeproszenia pokrzywdzonego, poddania się leczeniu, zwłaszcza odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, podjęcia pracy zarobkowej lub nauki, powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających. W odniesieniu do skazanego na karę pozbawienia wolności sąd w okresie próby może wskazane obowiązki zmieniać, rozszerzać, ustanawiać, a także zwalniać od ich wykonania - jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze. Można też ustanowić dozór lub od niego zwolnić.

135