36110

zagadnienie" polskiej literatury dramat człowieka uwikłanego w zdarzenia historyczne. Zmusiło go to do bardziej realistycznego potraktowania swej fantazji historycznej. Poemat jego miał co prawda dać nie tyle obraz samej historii, ile jej syntezę. Ale Malczewski nie itważał za stosowne zrezygnować zupełnie z realizmu szczegółów, aby po prostu budowana przezeń synteza oparta była o materiał rzeczywisty, konkretny, dzięki prawdziwym realiom artystycznie żywy i przekonujący. W Marii pomieszane są prawdziwe, szczegółowe, a nawet drobiazgowe dane liistoryczne z pobłażliwością dla prawdopodobieństwa.

MARIA JAKO ROMANTYCZNY POEMAT FILOZOFICZNY:

Maria jest opowieścią o ludziach broniących swych ostatecznych przekonań o "sensowności ludzkiego bytu". Każda z dwóch pieśni Marii otwiera uporczywie motyw przemijania ludzkiego istnienia. Stwierdzenie tego faktu, jak wiadomo, zmuszało zawsze poetów wszystkich czasów do podjęcia rozmyślań nad "sensem człowieczego losu" i nad wartościami życia. Jedynie samo postawienie zagadnienia łączyło Marię z sentymentalizmem. Pocieszenie boskie- tak ważne dla polskich sentymentalistów - niewiele się w Marii liczyło, gdyż nie broniło ono człowieka przed rozpaczą i nie zmieniało postaci świata. Maria powstała w czasie kiedy człowiek stanął wobec konieczności wypracowania sobie nowej etyki, nowych poglądów o szczęściu, o stosunkach między jednostką a światem. Na problemy te odpowiedział poeta opowieścią o losach Wacława i Miecznika.

Z wielkim rozmachem nakreślona postać Wacława to jeden z naszych pierwszych manifestów romantycznej rozpaczy. Postać ta została stworzona dla udowodnienia, że przeznaczeniem człowieka jest odczucie utraty wszelkich dóbr i wszelkich prawd. Malczewski uważał, że ludzie, zanim dokonają swego smutnego losu, usiłują bronić się przed pustką. Dlatego kazał Wacławowi wierzyć, że przynajmniej jedna jedyna wartość - wielka miłość - pozwala człowiekowi trwać z przeświadczeniem o "sensowności życia".

Miłość Wacława jest bardzo różna, bardzo odmienna od miłości Marii. Wacław i jego żona nie są bowiem "klasyczną" parą romantycznych kochanków. (Maria- kobieta sentymentalna) Postać Marii wywodzi się z tradycyjnych, szeroko u nas rozpowszechnionych sentymentalnych motywów. W końcu w pieśni pierwszej widzimy Marię w sytuacji w jakiej z lubością zostawiali swe bohaterki poeci dum: jej ukochany jedzie na bój za ojczyznę. Postać rycerza, ból rozstania, podziw dla kochanka, który nie splamił swego patriotycznego honoru, złe myśli przeczucia, pociecha religii - oto wynikające z tej sytuacji wątki, wspólne dla dum i Marii. Maria kochała jak bohaterki sentymentalnych dum i powieści. Można przewidzieć jej zachowanie, gdyby zbrodnicze okrucieństwo Wojewody skupiło się na Wacławie. Religijne serce Marii nie odważyłoby się przekląć i znienawidzić ojca jej męża. Wiara w Boga ochroniłaby ją przed samobójstwem. Maria nie została postawiona w obliczu ostatecznej decyzji, nie musiała wybierać między pokorą i buntem. Nie było jednak w duszy Marii nic, co kazałoby jej w chwili rozpaczy przekląć porządek świata. Miłość Marii jest miłością sentymentalną, miłość Wacława jest w pełni romantyczna, wiodąca nie do pokory, lecz do buntu.

W Marii ukazano zbrodniczość feudalnych uprzedzeń, bo tylko romantyzm odważył się pokazać społeczne przesądy w świetle ich ostatecznych konsekwencji. W poemacie Malczewskiego ojciec zamordował żonę swego syna. Wacław został w ten sposób wystawiony na wielką próbę: jego nienawiść mogła się obrócić tylko przeciw własnemu ojca Czas nieszczęścia stał się dla tego człowieka czasem moralnych decyzji.

W imię zemsty Wacław potarga wielkie, nietykalne prawo natury: zostanie ojcobójcą. Przez zabójstwo to zohydzi własne sumienie, zniszczy jego czystość.

Nieszczęśliwa miłość nie mogła się w poemacie Malczewskiego skończyć melancholią i rezygnacją. Jej tragiczny koniec, pełen patetycznej zbrodni i udręki, ukazywał