38411

prowadzi do rozluźnienia spójności skały i jej rozpadu na ziania. Jest to rozpad ziarnisty

skały, inaczej dezintegracja granularna

eksfoliacja

Ciepło przenika przez skale b powoli. Pod wpływem ogrzewania promieniami słonecznymi następuję zró nicowane rozszerzanie sie zewnętrznej (nasłonecznionej) i wewnętrznej części skały. Prowadzi to często do powstawania pekniec równoległych do powierzclini skały i odspajania sie jej fragmentów. Ten proces to eksfoliacja - łuszczenie skały. Dotyczy skal zar ówno jedno i wieloskładnikowych.

Eksfoliacja - rodzaj wietrzenia fizycznego polegający na skorupowym badz płytowym oddzielaniu sie przypowierzchniowych części skały wzdlu_ drobnych pekniec równoległych do jej powierzclini.

Poza eksfoliacja wywołana wielokrotnym nagrzewaniem i ochładzaniem powierzchni skały (eksfoliacja insolacyjna) występuję niekiedy tzw eksfoliacja hipogeniczna Jest ona spowodowana wyzwoleniem wewnętrznych napre en wskutek znalezienia sie skały na powierzclini ziemi. Charakterystycznym typem takiego wietrzenia jest wietrzenie kuliste prowadzące do intensywnego niszczenia krawędzi skal i ich zaokraglania Half Donie Yosemite National Park, California Działanie mrozu

Wieksze znaczenie od insolacji ma woda zamaizajaca w szczelinach i porach skal.

Porowatość skal waha sie od ułamka do 50%. Skały sa zazwyczaj spekane, poprzecinane płaszczyznami ciosowymi i szczelinami, w które dostaje sie woda.

Woda przy zamarzaniu powiększa swoja objętość o ok. 9% i wywołuje du_e ciśnienie na otaczajaca skale.

Powoduje to rozsadzenie skały zwane zamrozem

W naszym klimacie zamróz działa do głębokości 1,5 m, a na obszarach polarnych do 7 m.

Na wielka skale procesy te zachodziły w plejstocenie w czasie wielkich zlodowaceń. Świadectwem działania zamrozu na tych obszarach sa gołoborza - nagromadzenie ostrokrawedzistych bloków u podnóa ścian skalnych i na stokach, znane głównie z Gór Świętokrzyskich - Łysogóry.

Gołoborza Łysogór

Jeśli produkty wietrzenia mechanicznego staczaja sie po stoku i gromadzą u jego podnó a, powstają sto_ki osypiskowe zwane piargami

W Tatrach stosowana jest czasem nazwa - maliniaki Jest to nagromadzenie bloków skalnych u podnó a zbocza górskiego, utworzone w wyniku ich odpadania od ścian skalnych. Często gromadzą sie w dolinkach.

Piargi

Parowanie i mechaniczne (Izblanie soli i przcobra en chemicznych

Jest to wynik wysychania, (parowania), szczególnie częsty na wychodniach skal ilastych. Nasiakaja one jedynie na powierzclini a po wyparowaniu i osuszeniu rozpadaja sie na drobne okruchy, płytki, tworzą sie te_ szczeliny czasem o znacznej głębokości.

Na przemian dzialajace nawilanie i osuszanie jest te_ wa nym czynnikiem rozluźniającym skały. Gdy woda z gruntu panije, następuję kurczenie sie błonki wody na ziarnach, wskutek czego ziarna sa ku sobie sciagane. Luźne utwory kurczą sie.

Mechaniczne działanie soli ograniczone jest do obszarów' o suchym klimacie. Wody nie sa tu odprowadzane z powierzchni, a infiltrują. W czasie silnego parowania, w wyniku działania sil kapilarnych, wody te podsiakaja i rozpuszczone w nich sole krystalizują. Sa to siarczany i węglany (CaSO-ł, NaSO-i, NaCl itp.) Rosnące kryształy wywierają ciśnienie na ściany porów i szczelin.

Ten typ wietrzenia w klimacie suchym ma prawdopodobnie wieksze znaczenie ni_ rozpad wywołany zmianami temperatury.