41145

3.    Kabarety niemieckie i ich dzieje:

W 1. 70- i 80-tych powstają w Berlinie tzw. tingel-tangle, singenspielhcillen oraz varietes odwiedzane przez rzemieślników, służbę domową itp. W tym samym czasie powstają także lokale dla b. wybrednej publiczności, jednak nie mają one wiele wspólnego z kabaretem. Konkurencją dla takiej rozrywki zaczynają się stawać brettle - scenki satyryczne o podłożu politycznym. Pojawiają się akcenty społeczne i char. dla środowisk cyganeryjnych protesty przeciw podporządkowaniu jednostki bezdusznemu aparatowi biurokratycznemu. Przełomowa datą dla niemieckiego kabaretu stal się rok 1901. Ernst Wollzogen założył wtedy Biuites Theater, pierwszy iiberbrettl (nadscenka), którego ideę wywodził z filozofii Nietzschego. Składały się nań teksty o char. prowokacji obyczajowej wobec „filistra” i jego mentalności oraz erotyzm. Kabaret ten był od początku otwarty dla publiczności. Debiutował tu Oscar Strauss. W 1901 roku powstał także kabaret Schall und Raucli, którego założycielem był Max Reinhardt

W 1901 r. w Monachium powst. najciekawszy na terenie Niemiec kabaret literacki Elf Scharfrichter (Jedenastu Katów). Teksty dla Katów pisali m.in. Max Halbe, Frank Wedekind (jego poezja zawierała akcenty polit. i społ.; oskarżono go o wolnomyślność i obrazę majestatu cesarza), Peter Altenberg - czyli literacka czołówka tamtej doby. Współpracowali z nimi rysownicy i karykaturzyści. Prezentowano teksty Hólderlina i Novalisa. Ideą kabaretu było przeciwdziałanie niebezpieczeństwu krępowania wolnej myśli. Był związany z czasopismem Simplicissimus (powst. w 1896). Literatów było stosunkowo mało, trzon stanowili malarze i inni. Gł. filar kabaretu Marc Henry był dziennikarzem. Kabaret działa do 1903 roku.

4.    Kabarety w monarchii austro-węgierskiej:

W 1906 w Wiedniu powstaje Nachtlicht, naśladujący Jedenastu Katów. Współpraca: Marc Heniy (po tournee Katów osiadł w Wiedniu), Marya Delvard, Hermann Bahr. Po roku kabaret upada. W jego miejsce powst. Das Theater und Kabarett Fledermaus (kierownik -Henry). W 1910 w Budapeszcie powst. kabaret lit. Modern Szinpad, a w 1913 Ferenczy Kabaret, następnie Bonnboniere. W 1911 w Pradze powst. Monmartre, założony przez J. Waltnera. Bywali tu Jarosław Haszek, Franz Kafka, Egon Erwin Kisch.

5.    Początki kabaretów w Polsce. Dyskusja o kabaretach.

W 1901 r. w „Chimerze” - ostry atak Miriama na nadscenki, które uważa za potwierdzenie procesu rozkładu, w którego rezultacie ginie prawdziwa sztuka. Według niego istotą prawdziwej sztuki są tematy wieczne, a nie bezpośrednie echo codzienności. Modę na kabarety uznaje za rezultat nacisku odbiorcy masowego. W 1904 J. A. Kisielewski (przyszły współzałożyciel Zielonego Balonika) w artykule Panmusaion przestrzegał przed naśladowaniem mody zachodniej. Modę na kabarety nazywał chorobą także A. Nowaczyński.

6.    Pierwsze kabarety w Warszawie i Krakowie:

W 1902 r. Nałkowska zapisała w swych Dziennikach, że uczestniczyła w posiedzeniu cabaretu Jellenty i Kaufmana (nie wiadomo dokładnie kiedy i jak długo działał). Z kolei w Krakowie działały kabarety Odeon (przy hotelu Union) i Colosseum (potem Apollo). Kabarety te cieszyły się dobrą frekwencją, ale raczej złą opinią.

7.    Powstanie Zielonego Balonika:

Trudno dokładnie ustalić jak naprawdę wyglądała inicjatywa powołania do życia Jamy Michalikowej. Tadeusz Boy Żeleński dawał jedynie do zrozumienia, że istotną rolę odegrał Jan August Kisielewski. Boy w szkicu o Szopce Zielonego Balonika, pisał, że to właśnie Kisielewski będąc w cukierni Jana Michalika w Krakowie (blisko Szkoły Sztuk Pięknych)

2