• wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej
• przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności
• wzywania i przesłuchiwania świadków
• żądania od pracowników jednostek udzielania pisemnych lub ustnych wyjaśnień
• zasięgania w związku z przeprowadzoną kontrolą informacji w jednostkach kontrolowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek
• korzystania z biegłych i specjalistów
• zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych w związku z przeprowadzaną kontrolą, a także uczestniczenia w posiedzeniach kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów adm. rządowej i samorządu teryt (art. 29.2).
Sformalizowane postępowanie ma służyć obiektywizacji ustaleń kontrolnych Protokół kontroli zawiera opis stanu faktycznego, w tym ustalonych nieprawidłowości z uwzględnieniem przyczyn ich powstania, zakresu i skutków oraz osób odpowiedzialnych (art 53.2).
Zastrzeżenia do ustaleń kontrolnych
Przed podpisaniem protokołu kontroli kierownik jednostki kontrolowanej może w terminie 14 dni od jego otrzymania zgłosić zastrzeżenie rozpatrywane następnie przez komisje odwoławczą złożona z dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej NIK (delegatury lub departamentu) i wyznaczonych przez mego 2 pracowników nadzorujących czynności kontrolne. Uchwala komisji po zatwierdzeniu przez Prezesa (wicePrezesa) jest ostateczna. W razie odmowy zatwierdzenia uchwały prezes (wiceprezes) powołuje dla ostatecznego rozpatrzenia zastrzeżeń komisję rozstrzygającą w składzie 3 pracowników' nadzorujących czynności kontrolne, wyznaczając jej przewodniczącego (art 56).
Realizacja wyników kontroli i wystąpienia pokontrolne
Real. wyników stanowi ostatnie stadium kontroli Odpowiednim środkiem prawnym w tej materii jest wystąpienie pokontrolne , przekazywane przez NIK jednostce kontrolowanej, a w razie potrzeby jedn. nadrzędnej oraz odpowiednim organom państwowym lub samorządowym. Zawiera ono oceny działalności wynikające z ustaleń protokołu, a w razie stwierdzenia nieprawidlow-ości uwagi i wnioski dotyczące ich usunięcia.
Może też wskazywać nieuzasadnione zajmowanie stanowiska lub pełnienia funkcji za stwierdzone nieprawidłowości, co może prowadzić do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, rozwiązania stosunku pracy z winy pracownika i bez wypowiedzenia, lub odwołania ze stanowiska lub funkcji. W poprzedniej ustawie zagadnienia te były jednak bardziej rygorystyczne, gdyż wyciągnięcie konsekwencji wobec pracowników odpowiedzialnych było obligatoryjne
Także od wystąpienia pokontrolnego kierownik jedn kontrolowanej może w terminie 7 dni zgłosić mnotywow'ane zastrzeżenie. Zastrzeżenia przekazywane są poprzez Prezesa (wiceprezesa) do Kolegium NIK, które podejmuje ostateczną uchwalę. Dotyczy to członków rządu, Prezesa NBP, czy kierowników urzędów' centralnych (np. Gl. Urząd Cel).