42184

Teoria powstała na początku XX w. (istniała jednak już od starożytności jako poetyka, retoryka).

Gatunki: monografia problemu, gatunku, rozprawa teoretyczno-literacka.

W ramach teorii literatury można wyróżnić:

1    POETYKĘ - teoria dzieła literackiego. Bada jego strukturę (anatomię), tworzy model działa literackiego. Bada relację dzieła z rzeczywistością, czytelnikiem. Język poetyki pozwala opisywać dzieło literackie, tworzy typologię, wyjaśnia znaczenie elementów, odpowiada na pytanie: Jak jest skonstruowane dzieło literackie? Bada relację i związki elementów dzieła. Poetyka dzieli się na:

a POETYKĘ OPISOWĄ (SYSTEMATYCZNĄ) - tworzy ona systemy, opisuje właściwości strukturalne działa, ma swoje narzędzia do analizy dzieła. Klasyfikuje elementy dzieła. Dzieli się na:

•    WERSYFIKACJĘ (wersologię) - nauka o rodzajach budowy wiersza (zasady budowy wiersza, formy wiersza);

•    STYLISTYKĘ - ukształtowanie językowe, właściwości języka i stylu utworów literackich;

•    KOMPOZYCJĘ - układ, budowa dzieła sztuki, budowa świata przedstawionego dzieła literackiego;

•    GENOLOGIĘ - nauka o gatunkach i rodzajach literackich;

a POETYKĘ HISTORYCZNĄ - zajmuje się ona przekształceniami, ewolucją gatunków i dziel literackich, modyfikacjami. Dzieli się na:

•    IMMANENTNĄ - ma ją każdy utwór. Jest to zespól nonn, reguł, które tkwią w samym dziele literackim, ale trzeba je wydobyć, wyszukać.

•    SFORMUŁOWANĄ - jest to zespól norm, reguł wyłożonych wprost, nazwanych (np „Oda do młodości”) we wstępie, tytule. Gatunki charakterystyczne: traktat, esej itp.

a POETYKĘ NORMATYWNĄ - wypowiedzi zawierające wskazania, dotyczące dzieła literackiego. Dostarcza zespołu norm do stworzenia idealnego dzieła, opiera się na idealizmie estetycznym. Istniała do okresu oświecenia (poetyka Arystotelesa, „List do Pizonów” Horacego), b POETYKĘ TEORETYCZNĄ - problematyka teoretyczna, nie związana z praktyką, c POETYKĘ STOSOWANĄ - wykorzystanie pojęć poetyki do analizy dzieła literackiego.

2    TEORIĘ PROCESU HISTORYCZNO-LITERACKIEGO (odpowiadającą na pytanie: Jak dzieło istnieje w czasie). Bada zespól norm i reguł, ich ewolucję. Typowe pojęcia teorii to: periodyzacja, gatunek, okres, prąd, konwencja, tradycja literacka.

METODOLOGIA LITERATURY - czasami jest podporządkowana teorii literatury. Określana jest filozofią nauki o literaturze. Zajmuje się sposobem badań literatury, sposobem jej analizy, klasyfikacji, interpretacji.

KRYTYKA LITERATURY - istnieje spór o przynależność do literaturoznawstwa Jest to nauka szczegółowa (skierowana na konkretne dzieło) o badaniu tekstów współczesnych, która chce budować wiedzę o literaturze współczesnej.

Krytyk ocenia, wartościuje zjawiska literackie. Krytyka cechuje się wpływaniem na kształt literatury.

Gatunki: recenzja.