42185

Przełom anty pozytywistyczny objął językoznawstwo i filozofię. Charakteryzował się zerwaniem z prymatem nauk przyrodniczych, antygenetyzmem i antypsychologizmem.

W XX w. zaczęto zastanawiać się, jak badać literaturę:

•    badanie struktury literackiej,

•    nie jest ważna problematyka i geneza, ale dzieło „samo w sobie”,

•    rozwój metodologii i nauk humanistycznych: pojawia się teoria literatury (na drodze ewolucji), ewoluuje także metodologia badań, zmienia się historia literatury (kilka odmian),

•    zmienia się pojęcie literatury (kiedyś: zbiór dziel, skarbnik wartości literackich, dziś: zakwestionowano podział na literaturę wyższą (decorum) i niższą, poszerza się pojęcie literatury, literackości),

•    bardzo ważnym elementem staje się czytelnik, odbiorca,

•    zmieniają się kanony lektur szkolnych, literatury (pod względem czytelnika),

•    hermeneutyka - badanie arcydzieł,

•    powstaje historia życia literackiego - przeciwieństwo arcydzieł.

WYZNACZNIKI LITERACKOŚCI:

LITERATURA - do XVIII w. mówiono poezja, która była podporządkowana retoryce. W XVIII w. pojawiła się literatura jako termin, zaczyna oznaczać literaturą piękną (od dzieła Madamme de Stille).

Wyznaczniki literackości (3 cechy literatury):

1 OBRAZOWOŚĆ - czynnik przekształcający tekst w dzieło literackie. Zaczęło się w starożytności („malowanie słowem”). Symonides z Keos powiedział, że: „poezja to mówiące malarstwo, a malarstwo to niema poezja”. Horacy w „Liście do Pizonów” stwierdził ut pictura poezis (poezja jak malarstwo). Lessing w 1766 roku w „Laokon, czyli o granicach malarstwa i poezji” (stworzył teorię literatury i teorię malarstwa) stwierdził, że malarstwo posługuje się znakami przestrzennymi, literatura jest sztuką czasową.

Obrazowość cechuje się ikonicznością literatury, czyli nadaniem tekstowi cech dzieła wizualnego.

Obrazowość to:

a zdolność do wywoływania u odbiorcy plastycznych wyobrażeń - obrazowość bezpośrednia (np. opis),

b obrazowość pośrednia - pojęciowa, wynika z metaforycznego użycia wyrazów, ma charakter lingwistyczny,

c obrazowość jako reprezentatywność wobec rzeczywistości pozaliterackiej (jeden bohater jako reprezentant np. całej społeczności, np. w „Lalce” B. Prusa).