4769

2

nuncjuszów, posłów lub równorzędnych im ministrów i innych uwierzytelnionych przy monarchach oraz charge d'affalres akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.

Charakter „reprezentacyjny" regulamin przyznał jedynie ambasadorom, legatom i nuncjuszom. Regulamin pozbawił „agentów dyplomatycznych" wysyłanych w misjach nadzwyczajnych pieiwszeństura z racji pełnienia swej misji.

Regulamin zasadniczo zdemokratyzował stosunki między państwami, gdyż wprowadził zasadę, zgodnie, z którą w każdej klasie przedstawiciele dyplomatyczni zajmują miejsce w porządku pieiwszeóstwa w zależności od daty urzędowej notyfikacji o ich przybyciu. Jedyny wyjątek uczyniono do przedstawicieli Papieża. Regulamin więc nie uzależniał już precedencji od wielkości, charakteru i znaczenia państwa, lecz wprowadził zasadę, przynajmniej w zakresie protokołu, rówiości suwerennych państw.

Zasada suwerennej równości została podkreślona w art. 5,6 i 7 Regulaminu, które wprowadzają jednakowe zasady i porządek protokolarny w danym państwie, wobec wszystkich przedstawicieli dyplomatycznych danej klasy.

Artykuł 6 wyraźnie stwierdził, że „Związki rodzinne lub węzły pokreweństwa między dworami nie dają ich przedstawicielom dyplomatycznym żadnego wyróżnienia w randze. To samo dotyczy sojuszów politycznych".

Artykuł 7 przewiduje stosowanie losowania przy ustalaniu kolejności podpisów w przypadku traktatów podpisywanych przez kilka państw, a uznających zasadę altemalu.

Regulamin nie uregulował wprawdzie przywilejów i immunitetów, jednakże zawierał wiele zasad, które dały początek współczesnemu prawu dyplomatycznemu.

W trzy lata później, a więc w 1818 r. - na Kongresie Akwłzorańsłdm. podpisano protokół uzupełniający do Regulaminu Wiedeńskiego z 1815 r. Protokołem tym wprowadzono czwartą klasę przedstawicieli dyplomatycznych, tzw. ministrów - rezydentów stanowiących klasę średnią między ministrami stopnia drugiego. Dało to podstawy do prawdziwego rozkwitu prawa i praktyki dyplomatycznej w XX w., zwłaszcza po II wojnie światowej.

Zasadniczym krokiem na drodze rozwoju nowożytnego prawa dyplomatycznego było dzieło Hugo Grodu sza- „Trzy księgi o prawie wojny i pokoju" wydane w 1625 r. Zawera ono odrębny rozdział o prawie poselstw, stanowiący niejako fundament doktryny tego prawa w następnych stuleciach. Na pojęcie dyplomacji składają się trzy elementy. W pierwszym znaczeniu- dyplomacja występuje, jako oficjalna działalność organów państwowych o kompetencjach w sferze stosunków międzynarodowych, głównie przedstawicieli dyplomatycznych. W drugim-jako opierający się na założeniach naukowych zespół metod i środków oraz sztuka osiągnięda celów polityki zagranicznej, państwa prowadzenia i utrzymywania stosunków między państwami. W trzecim znaczeniu termin dyplomacja określa się dysponujący odpowiednimi kwalifikacjami zespół ludzi (służba dyplomatyczno-konsularna) oraz aparat organizacyjny (ministerstwo spraw zagranicznych, stale i ad hoc misje dyplomatyczne). Choć te elementy trzy występują osobno, to dopiero razem wzięte wyjaśniają najważniejsze aspekty terminu dyplomacja. Współcześnie źródłami prawa dyplomatycznego są:

•    Wielostronne umowy międzynarodowe, głównie Konwencja Wiedeńska z 1961 r. (podstawowe źródło współczesnego prawa dyplomatycznego- akt prawnomiędzynarodowy o znaczeniu powszechnym)

•    Umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli państw i delegacji.

•    Umowy dwustronne

•    Akty prawa wewnętrznego

•    Zwyczaj międzynarodowy

•    Praktyka sądowa i dyplomatyczna

•    Doktryna prawa dyplomatycznego

Od międzynarodowego prawa zwyczajowego należy odróżnić międzynarodowe zwyczaje, niemające charakteru normy prawa zwyczajowego. Zalicza się do nich m.in. zasady kurtuazji międzynarodowej, obowiązującej w sensie prawnym.

Prawo dyplomatyczne jest, obok prawa konsularnego, morskiego, wojennego, najstarszym i najbardziej uniwersalnym dziełem jednak kodyfikacja jego norm dokonywała się właściwie dopiero od pieiwszej połowy XIX w. Pierwszej oficjalnej, częśdowej kodyfikacji prawa dyplomatycznego dokonano na Kongresie Wiedeńskim, który dnia: 19.03.1815 r. przyjął regulamin w sprawie rang szefów misji dyplomatycznych. Uporządkował on przede wszystkim zasady pierwszeństwa (precedencji) oraz kwestie związane z tytułowaniem szefów misji dyplomatycznych, określając ściśle nazwy klas i rangi przedstawicieli dyplomatycznych. Regulamin przyczynił się do demokratyzacji prawa dyplomatycznego, a szczególnie uznania zasady suwerennej równości państw 21.10.1818 r., Protokół Kongresu Akwizgrańskiego stanowił uzupełnienie.

•    1928 r. VI Konferencja Unii panamerykańskiej w Hawanie - została przyjęta Konwencja o agentach dyplomatycznych. Oprócz postanowień o klasach i rangach regulowała ona także