IMGw72

p

rzegania pewnych przedmiotów, zjawisk lub ich cech, a niedostrzegania innych. Przychylna postawa w stosunku do osoby powoduje dostrzeganie w niej cech pozytywnych, a pomijanie stron ujemnych. Obserwuje się również tendencję do przeceniania lub niedoceniania właściwości spostrzeganych przedmiotów (np. nauczyciel mający pozytywną postawę do ucznia może korzystniej oceniać wykonaną przez niego pracę, nii identyczny niemal wytwór ucznia nielubiane-go). Stwierdza się również związek pomiędzy ilością kategorii służących jednostce do opisu danego obiektu a postawą w stosunku do tego obiektu. Osoby lub grupy osób, w stosunku do których żywimy postawę niechętną spostrzegamy w sposób uproszczony, nie-zróżnicowany, podczas gdy obiekty oceniane pozytywnie widzimy w sposób bardziej złożony, potrafimy je dokładniej opisywać i dostrzegać w nich wiele szczegółów.

W zakresie uczenia się wpływ postaw wyraża się w tendencji do szybszego i wierniejszego (pod względem ilości przyswojonych szczegółów) zapamiętywania tych treści, które są zgodne z postawą, w porównaniu z treściami z nią niezgodnymi. Treści zgodne z postawą są również trwalej i dokładniej pamiętane, niż treści z nią niezgodne. Treści sprzeczne z postawą są w większym stopniu zapominane i zniekształcane. Na stopień i poziom zapamiętania treści wpływa również ich wartość użytkowa, jako potencjalnych argumentów w zwalczaniu postaw przeciwstawnych.

Badania nad wpływem postaw na myślenie wykazały, że wpływ ów zaznacza się w sposób odmienny w zależności od stopnia swobody, jaki stwarza badanym zadanie. Jeśli mamy do czynienia z zadaniem, które ogranicza kierunki poszukiwania rozwiązań, a wynik jest ustalony w sposób jednoznaczny, wówczas wpływ postaw jest niewielki (taki charakter mają np. zadania wymagające rozumowania logicznego). Zaobserwowano, że ludzie mają tendencję akceptowania wniosków, które są zgodne z ich postawą, w małym stopniu biorąc pod uwagę logiczną poprawność rozumowania. W zadaniach, w których wiele warunków jest niedookreślonych, istnieje wiele sposobów osiągania większej ilości poprawnych wyników, wpływ postaw może być znaczny (np. zadania o charakterze problemowym, wymagające wyjaśniania, oceny, przewidywania).

W zakresie sposobu rozwiązywania problemów stwierdzono, że postawa ukierunkowuje proces poszukiwania informacji, skłaniając do zwracania uwagi przede wszystkim na treści zgodne z postawą. Braki w posiadanych wiadomościach uzupełniane są również poprzez informacje pozostające w zgodzie czy wręcz wzmacniające istniejącą postawę jednostki. Prawidłowość ta wyraża się również w przewidywaniu przyszłych zdarzeń, np. osoba negatywnie ustosunkowana do innej będzie skłonna przewidywać jej niepowodzenia.

Postawy wyznaczają również sposób odbioru informacji niezgodnych lub nie w pełni z nimi zgodnych. Informacje te przekształcane są i zniekształcane w taki sposób, by pozostawały one w zgodzie z postawą. Ludzie dążą do spójności sądów na dany temat, zaś tolerowanie rozbieżnych sądów jest przykre i skłania jednostkę bądź do zmiany przekonaś, a w konsekwencji — zmiany postawy, bądź do przekształcenia informacji w taki sposób, by nic zagrażała ona spójności posiadanych przekonaś Przypadki deformacji treści są znacznie częstsza, ponieważ psychologiczny koszt takich zabiegów jest znacznie niższy niż w przypadku zmiany postaw, Główne techniki modyfikowania informacji polegają na podważaniu ich wiarygodności, obniżaniu ważności źródła informacji, wykazywaniu, że niezgodność jest pozorna. W przypadku, gdy informacje zagrażają postawom w odniesieniu do obiektów szczególnie ważnych (np. rodziców czy sympatii) mogą one być wręcz niedostrzegane bądź wypierane ze świadomości.

W pojęciu postawy zakłada się ścisły związek postaw w zewnętrznie manifestowanym zachowaniem w odniesieniu do danego obiektu. Jeśli uczeń ma pozytywną postawę do szkoły, powinna ona mieć odpowiednik w równie pozytywnych formach zachowania, np. skrupulatnym przestrzeganiu regulaminu oraz spełnianiu próśb i oczekiwań nauczycieli. W rzeczywistości nierzadko obserwuje się odstępstwa od tej zasady, ponieważ z jednej strony postawy mesą jedynym wewnętrznym regulatorem zachowania, z drugiej zaś — jest ono w dużym stopniu określane przez sytuację, w jakiej jednostka aę znajduje. W oda podwyższenia stopnia zgodności pomiędzy miarami postaw a przejawami działania sugeruje się (M. Fishbein), że postawy wywierają na zadawane wpływ pośredni Postawy wyznaczają zamiary dotyczące zachowania się jednostki w stosunku do danego obiektu, dopiero zaś intencje wykazują ścisły związek z zachowaniem.

METODY ZMIANY POSTAW Skuteczność oddziaływania, mającego na celu zmianę poattw, uzależniona jest w pierwszym rzędzie od kierunku, w jakim chcemy wpływać na postawę. Ogóhne biorąc, łatwiejsze jest ukształtowanie postawy w stosunku obiektu nowego dla jednostki, niż zmiana postawy już istniejącej. W przypadku, gdy mamy do czynienia z postawą o pewnym stopniu trwałości, łatwiejsza jest zmiana postawy w kierunku zgodnym ze znakiem postawy, niż w kierunku przeciwnym. Stosunkowo łatwo uczynić postawę pozytywną jeszcze bardziej pozytywną, nieco trudniej zmienić negatywną na jeszcze bardziej ujemną, najtrudniej zaś zmienić kierunek postawy.

Chcąc wpłynąć na postawę możemy ukierunkować oddziaływania na każdy spośród trzech jej komponentów, tj. przekonania, oceny (emocje) oraz zachowania jednostki w odniesieni u do danego obici-tu. Przypuszczalnie największy efekt uzyskać możni poprzez łączne oddziaływanie aa wszystkie te sfery. Efekt ten uzyskany być może przy utrzymaniu wewnętrznej spójności oddziaływań oraz przy umiejętnym ich dozowaniu (zbyt silny nacisk na zmianę postaw prowadzić może nie do zmiany postaw, lecz do wzmocnienia tych postaw, które są z naszego punktu

612