39221

o wzrost roli ideologii i programu - osobiste interesy polityczne lub finansowe przestają być główną więzią spajającą ugr upowanie polityczne o wejście mieszczaństwa w sferę polityki

główna lima podziału między klubami przebiega na osi konserwatyzm - liberalizm konserwatyści - zwoleimicy ustroju feudalnego, monarchii, przewagi arystokratyczno-szlacheckiej

liberałowie - reprezentują dążenie warstw mieszczańskich do zdobycia władzy, postulują wolność gospodarczą i polityczną, osłabienie władzy monarchy na rzecz parlamentu, wprowadzenie konstytucji i rządów' prawu

dalej istnieje cenzusowe prawo wyborcze, które wyklucza z udziału w wyborach klasy robotnicze oraz drobne i średnie mieszczaństwo podstawową rolę odgiywają dzienniki, wokół których powstają kluby dziennikarze główną silą ugmpowań liberalnych

Wiosna Ludów - aktywizacja mas, początek procesu przekształcania się klubów w partie Anglia - ścisły związek między refonną prawa wyborczego a rozwojem klubów, partie rozciągają wpływy na nowych wyborców; arystokratyczne ugrupowaiua parlamentarne wychodzą poza wąski krąg polityków-gentelmenów i adresują swe wezwania bezpośrednio do mas; partie tworzą stale kluby poza parlamentem, skupiające także działaczy nie będących członkami parlamentu; zaczątkiem organizacji terenowej - stowarzyszenia rejestracji wyborców i lokalne komitety wyborcze; torysi = konserwatyści; wigowie = liberałowie

Europa kontynentalna - mniejsza niż w Anglii rola parlamentu, ostrzejszy konflikt szlachta-burżuazja, przewaga ustroju niedemokratycznego lub ograniczonej demokracji; slaby rozwój mchu klubowego

Francja - Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji (klub jakobinów')

w Polsce rozwój klubów w okresie Sejmu Wielkiego i pow stanie kościuszkow'skiego; od 1830 roku działają kaliszanie braci Niemojowskich (liberalizm), poza tym Towar zystwo Demokratyczne Polskie, Gromady Ludu Polskiego