6310

pytania (dopełnienia), oczywiście gdy zbiór możliwych odpowiedzi jest skończony, formułuje się pytania rozstrzygające.²

Rozpatrując zagadnienie jakim jest przedmiot badań historycznych w pedagogice, należy również wyjaśnić jeszcze dwa ważne pojęcia:

1.    fakt liistoryczny,

2.    fakt - moment dziejowy³

Faktem historycznym określa się to co się wydarzyło i jest przedmiotem badań, jakimś drobnym ułamkiem dziejów oświaty i wychowania. Każdy badacz powinien jednak mieć świadomość, że żeby poznać jakikolwiek fakt historyczny nie można traktować go osobno lecz jako część całości, którą wytworzyła rzeczywistość. Łączenie tych faktów łiistorycznych daje łączne związki coraz to obszerniejsze pod względem treści i zasięgu czasowo -przestrzennego. Należy podkreślić że przy badaniu dziejów wychowania bierze się pod uwagę zarówno współczynnik czasu jak i przestrzeni jak również życia społecznego.

Źródło liistoryczne jest podstawą badań historycznych. To ze źródeł, z których mogą korzystać kolejni badacze wyciągane są wiadomości o interesujących nas faktacłi łiistorycznych. Są one inwentaryzowane, opisywane, przechowywane i chronione. Tworzą dorobek naukowy i są podstawą do dalszych badań. Jednak aby z nich korzystać trzeba mieć pewność, że używane są do tego celu źródła dotyczące tego samego przedmiotu. Dlatego tak ważne jest, poznanie języka i terminologii źródeł z których się korzysta. Nie wolno także wyrywać słów ze zdania, czy zdań z kontekstu. Budując warsztat pracy badań histoiycznych trzeba zdawać sobie sprawę, że podstawowymi instytucjami pełnymi źródeł do badań są archiwa, biblioteki i muzea. W tych instytucjach źródła te są skatalogowane i dostępne dla każdego kto przedstawi zaświadczenie z placówki naukowej czy szkoły wyższej, stwierdzające że osoba ta zajmuje się pracą naukowo - badawczą.

Zebrane informacje źródłowe już wyselekcjonowane do rozwiązania problemu badawczego, muszą być poddane opracowania Pierwszym etapem powinna być krytyka treści zebranych danych i zakwalifikowanie ich do opracowania.

W etapie drugim należy je uporządkować, pogrupować, według ustalonych pod kątem widzenia faktów łiistorycznych i założonych kryteriów.

Trzecim krokiem będzie dokonanie w obrębie wyłonionych zbiorów sformułowania przesłanek, oraz wybór przesłanki, która ma stanowić podstawę wnioskowania.⁴ Zebrany materiał źródłowy zwany również empirycznym, ocenia się według dwócli wskaźników: jego liczby i wartości czyii kompetencji historycznej i przydatności naukowej.

Podczas opracowywania materiałów, źródeł zebranych wyróżnia się dwa rodzaje krytyki: zewnętrzną i wewnętrzną gdzie ta pierwsza obejmuje materialną stronę źródła, formy pisma, zdobienie, środki uwierzytelniania a także jego pochodzenie. Podczas badania konieczne jest określenie miejsca i czasu powstania wszystkich źródeł, bez tego nie można ocenić jego wiarygodności. Ważne jest również czy mamy do czynienia z oryginałem, czy też z jego odpisem który może posiadać skreślenia lub dopiski pochodzące od przepisującego.

Krytyka wewnętrzna źródła natomiast zajmuje się przede wszystkim ustaleniem wiarygodności czyli zbadania czy mówi ono prawdę i czy jego twórcy zawarli w nim obiektywną prawdę zgodną z rzeczywistością dziejową. Są znane sytuacje kiedy źródło jest autentyczne, a fakty w nim zawarte nieprawdziwe, napisane niezgodnie z porządkiem chronologicznym, zmienione na skutek niekompetencji piszącego łub też sytuacji środowiskowej czy napisane zgodnie z panującym ówcześnie kierunkiem politycznym.

Trzeba również zwrócić uwagę na selekcję i porządkowanie faktów ustalonych na podstawie źródeł. Powszeclinie stosuje się zasadę clironologicznego szeregowania faktów, jednak trzeba zwrócić uwagę na wewnętrzną część tych faktów aby ustawić je również w związku z zawartością tematyczną. Najprościej porządkować fakty zgodnie z podstawowymi dziedzinami pedagogiki tj. wychowanie, nauczanie a szczegółowiej:    szkolnictwo

2