6338

strony odkiywa siebie w drugim człowieku jako podmiot tylko wtedy, gdy cos wie i pragnie, jeżeli nic człowiek nie wie, wówczas traci swoja podmiotowość, zaś podmiotowość według Rhanera zasadza się na ludzkiej wiedzy o sobie samym, na świadomości tego, że człowiek wie, że pragnie.

Rhaner zaznacza człowieka jako byt transcendentny, człowiek z natury lgnie do czegoś, co jest poza nim, co jest poza jego świadomością, czyii za jego podmiotowością. Ponieważ nie mogąc samemu dopełnić prawd, których doświadcza poniekąd w sposób naturalny, wychodzi poza siebie szukając tego, czego mu brakuje, szuka „wiedzieć i chcieć”. Stąd też Rhaner mówi, że człowiek jest otwartością na Tajemnicę, która znajduje swój wyraz w transcendencji, a wie poza nim. Ponieważ człowiek jest bytem, który realizuje się jako podmiot poprzez działanie, poprzez ruch, relacje; w związku z tym w każdym z nas jest ruch w kierunku transcendencji, czyli w kierunku Boga. ‘

Podmiotowość człowieka w znaczeniu metafizycznym ujawnia kolejną relację, zachodząca między istnieniem (esse) i działaniem (operari). Karol Wojtka podążając za myślą Św. Tomasza powtarza jego sformułowanie: operari sequitur esse, dodając, iż relacja ta, określająca zależność przyczynową działania od istnienia ma kierunek rozwojowy, „ruchliwy”. Poprzez analizę dynamizmu osoby, będącego konsekwencją osobowego istnienia dochodzimy do wniosków, iż człowiek jest podmiotem przezywającym swoje czyny, swoje doznania a przede wszystkim owa podmiotowość. Człowiek, bowiem jest podmiotem tyłko wtedy, gdy przeżywa sam siebie jako podmiot^{1 2}

O poczuciu podmiotowości człowieka jako jednostki powiemy wówczas, gdy ma ona przeświadczenie, że jej działanie lub postępowanie może w znacznym stopniu wpłynąć na otaczające ją zjawiska.³

Podmiotowość w aspekcie pedagogicznym ma nie tyłko sens teoretyczny, ale przede wszystkim praktyczny. W sensie Teoretycznym pedagogika jest nauką współdziałającą z innymi dyscyplinami społecznymi (psychologią i socjologią) oraz korzysta z ich dorobku w tym zakresie. Ważniejsze wydaje się być właściwe rozumienie i realizowanie idei podmiotowości w działalności pedagogicznej oraz określenie warunków uzyskania wysokiej sprawności podejmowanych w tej mierze działań. Podmiotowość dla licznej grupy pedagogów (reprezentantów pedagogiki tradycyjnej) wyraża się częściej w aktywności własnej wychowanka w procesie wychowania, rzadziej z konieczności kontaktu psychicznego i zrozumienia między wychowawca a wychowankiem.⁴

Wyznacznikiem podmiotowego charakteru sytuacji wychowawczej jest względna równowaga prawa aktywności wychowawcy i wychowanka. Zadania wykonywane przez wychowanka nie dominują nad nim, a wychowawca godzi się na ograniczenie swej podmiotowości podmiotowością wychowanka. Analizując dalej; zasada aktywności wychowanka nie oznacza tworzenia warunków dla wszelakiej aktywności wychowanka, lecz takiej jego działalności w sferze własnej aktywności, która pochodzi z własnego wyboru, obejmuje prawo szukania możliwych sposobów rozwiązań i własnej oceny sposobu wykonania zadania i osiągniętego wyniku. Natomiast wychowawca stwarza szerokie pole do własnej aktywności, twórczości i działa w zgodzie z własnymi wartościami. Miarą skuteczności pracy wychowanka nie są cechy jego samego, lecz wysiłki i pomysłowość włożona w dostarczenie im wartościowych przeżyć.⁵

1

K. Rhaner

2

' K. Wroiiska. Osoba i wychowanie, Wyd. UJ. Kraków. 2000r.. s.30

3

   A. Janowski. Poznawanie uczniów, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa. 1985r.. s.52

4

   Podmiotowość w wychowaniu, www.studenci.plprace/ped^lSy hp /pl. [w:]Podm/ofowaśc i podmioty wychowania, E Kubiak-Jurecka. A. Molesztak. [w:] Wychowanie w kontekście teoretycznym, (red.) A. Tchorzewski

5

   Tamże s.2