6640

2

wytworność, rozwinięto piękną prozę polską. Na społeczeństwo oddziaływano przez prasę i wydawnictwa.

W latach 1816 - 1824 Litwa przeżywała najwyższe wzloty duchowe i moralne. Po kolejnych wydarzeniach na arenie politycznej (zwycięstwo Aleksandra z Napoleonem) car zaniechał swoich liberalnych zapędów.

Na uniwersytecie rozpoczęto usuwanie profesorów, zniesiono obieralność rektora i ograniczono samorząd uniwersytecki, oprócz tego profesorów i wykłady poddano nadzorowi policyjnemu. W maju 1832 r uniwersytet wileński zostaje zamknięty.

Jak więc widzimy zubożenie gospodarcze, niepewność jutra, skąpy stan funduszów i brak dobrego nauczycielstwa nie sprzyjały rozwojowi szkolnictwa, a przyszłość rysowały raczej w ciemnych kolorach. Nie oznaczało to jednak całkowitego zaniechania jakiclikolwiek działań na polu pedagogiki i wychowania.

Postaram się teraz omówić kilka postaci, które według mnie w znacznym stopniu wpłynęły na rozkwit myśli pedagogicznej pod zaborami.

Z pewnością jedną z tych postaci jest Jędrzej Śniadecki (1768-1838), który w 1805 r opracował „Uwagi o fizycznym wychowaniu dzieci”. Uważał on, że zgubnymi skutkami ówczesnego wychowania jest zaniedbanie zdrowia cielesnego, gdyż owo wychowanie dążyło głównie do osiągnięcia jak największej wiedzy. „Pielęgnować zatem i kształcić dzieci w pierwszym względzie jest to wychowywać je fizycznie... ”² W rozprawie swej porusza i zastanawia się nad szeregiem kwestii np.: zachowania się kobiet ciężarnych, nad kolejnymi stopniami rozwoju organizmu dziecięcego („Mając tedy mówić o wychowaniu fizycznym wypada zacząć uwagi nasze od momentu przyjścia dziecięcia na świat i prowadzić je przez wszystkie stany, od niemowlęcego zacząwszy aż do dojrzałego wieku”)³, pielęgnowaniu niemowląt i rozwija szereg praktycznych wskazówek. Według niego do siódmego roku życia dzieci obojga płci mogą być wychowywane koedukacyjnie i w ten sam sposób. Podkreśla, że dziecko w tym okresie nie powinno być obarczone żadną nauką, a jedynie rozwijać się poprzez ustawiczny ruch. Po ukończeniu siódmego roku życia należy osobno wychowywać dziewczęta i osobno chłopców. Odtąd każda płeć potrzebuje innego wychowania i ma wypełniać inne obowiązki. We wczesnym okresie nauki dzieci powinny być tak zajmowane, aby w sposób przyjemny wzbogaciły umysł nowymi wy obrażeń iam i.,”Dlat ego proste czytanie, pisanie, pierwsze początki rysunków i niektóre rzemiosła, które i umysł bawić i ciało przez poruszenie umacniać lub do zręczności wprawiać mogą, powinny być jedyną w tym wieku nauką ” ⁴ Właściwe kształcenie umysłu winno przypadać dopiero na okres późniejszy, czyli około 15-go roku życia. Według Śniadeckiego całe życie jest nauką, zarówno jej nadmiar jak i jej zaniedbanie przynosi dzieciom szkodę ”Daleko jest pożyteczniej umieć jedną rzecz dobrze, aniżeli wiele się ucząc, niczego dobrze nie umieć”⁵. Również przyspieszenie rozwoju nie przynosi należytych skutków, ponieważ szybko wyuczony materiał ulega zapomnieniu. Nie należy także stosować przymusu, bowiem obrzydza naukę. Powinno się, zatem uczyć tego, na co siły umysłowe pozwalają i do czego dziecko przejawia ochotę.

Celem wychowania fizycznego jest doprowadzenie do proporcjom kiego rozwoju ciała i jego siły oraz doskonalenia wszystkich zmysłów. „ W wieku nauk i jakichkolwiek prac umysłowych na to najwięcej zwracać uwagę należy, ażeby zachować w nich przyzwoitą miarę, tudzież przyzwoita między zatrudnieniem umysłu, a poruszeniem