6820

rozwijanie zdolności do improwizacji zarówno wokalnej jak i instrumentalnej, realizowanej indywidualnie bądź grupowo. Tak tworzona muzyka, wpływająca niejednokrotnie spontanicznie z mowy lub mchu, dostarcza radości, a także korzystnie wpływa na wyobraźnię ogólną i muzyczną oraz na pamięć. Prowadzone tą metodą lekcje spotykają się z dużym aplauzem wręcz z entuzjazmem, są doskonałą zabawą, a przy tym nauką. Budzą twórczą energię i zacieśniają więzy grupowe. Spostrzeżenia te potwierdziła praktyka i badania prowadzone na wielu grupach, od dzieci 4-letnich do 15-letnich, w szkołach podstawowych i średnich, wiejskich i miejskich, masowych i specjalnych. Metoda ta znana jest w wielu krajach Europy, a jej centrum i równocześnie kolebka czyii Instytut Orffa w Salzburgu prowadzi zakrojoną na szeroką skalę działalność dydaktyczną, badawczą i propagatorską.

Trzeci z wielkich trendów w wychowaniu muzycznym pochodzi od Z. Kodalya. Klara Nemes (1998), profesor Instytutu Kodalya w Kecskemet, najpoważniejszym ośrodku rozwijającym tę metodę, przytacza zdanie kompozytora z własnym komentarzem: „Zoltan Kodaly powiedział: „Poprzez muzykę manifestuje się duch ludzki, podobnie jak przez język mowy. Dzięki niej (muzyce) jej wielcy twórcy powiedzieli ludzkości rzeczy niewyrażalne a żadnym innym języku". Zrozumienie tych unikalnych treści, które niesie sztuka muzyczna, możliwość wypowiadania się poprzez jej język należy do istoty ludzkiego życia" (s. 7). Bezpośrednio po zakończeniu U wojny światowej Kodaly wraz ze współpracownikami przeprowadzili trwające kilka lat badania nad nowym, rozszerzonym programem wychowania muzycznego (1 klasa - 5 godz. tygodniowo, 11-IV - 6 godz., V-VIH - 4 godz. oraz 2 godz. chóru; dla wszystkich klas nauka gry na instrumentach i gra w zespołach). Rozszerzenie zajęć z muzyki odbyło się kosztem pewnego ograniczenia czasu przeznaczonego na inne przedmioty. Wyniki badań pokazały przewagę sprawności intelektualnych w klasach objętych eksperymentem w porównaniu z kontrolnymi oraz niejednokrotnie szybsze postępy dzieci w zakresie innych przedmiotów (nawet tych ze zmniejszoną ilością godzin lekcyjnych).

Metoda Kodalya wymaga systematycznego wprowadzania uczniów w świat muzyki, związanego od początku z nauką notacji muzycznej - bardzo ważne są więc ćwiczenia solfeżowe. Zajęcia oparte są o tzw. solmizację reaktywną (z „ruchomym do" w skalach durowych i „ruchomym la" w skalach molowych). Podstawę uczenia się muzyki stanowi więc zapamiętywanie interwałów oraz umiejętność transportowania melodii do różnych skal. Systematyczne realizowanie tej metody przynosi także wiele pozytywnych pozamuzycznych osiągnięć. Jak pokazały badania (M. Przychodzińska-Kaciaczak, 1979) dzieci prowadzone programem kodalyowskim miały mniej trudności z nauką czytania (dzięki codziennym ćwiczeniom w czytaniu i pisaniu notacji), były sprawniejsze manualnie (pomagała im w tym gra na instrumentach i również pisanie notacji), popełniały mniej błędów w wymowie (w wyniku kształcenia słuchu i rozwijania umiejętności posługiwania się głosem w śpiewie), miały lepszą pamięć (dzięki regularnym dyktandom melodycznym i rytmicznym). Na szczególne podkreślenie zasługuje rozwój myślenia arytmetycznego i logicznego myślenia. Przyczynę tego można upatrywać w licznych ćwiczeniach związanych z analizą muzyczną co sprzyja kształceniu

umiejętności prostych działań arytmetycznych. Rytm muzyczny opiera się o zależności liczbowe, podobnie jak wartości nutowe. Zrozumienie istoty¹ tych zależności pomaga w przyswojeniu sobie ułamków, dodawania i odejmowania.

Na marginesie warto wspomnieć o innych jeszcze, nie związanych z metodą Kodalya, badaniach nad związkiem pomiędzy zdolnościami muzycznymi a myśleniem matematycznym. Przeprowadzili je C. Shaw i F. Ranscher (Sh. Begley, 1996). Udzielali oni 19 przedszkolakom lekcji fortepianu i śpiewu. Po 8 miesiącach zauważyli, że u dzieci tych, w porównaniu z grupą kontrolną, gwałtownie poprawiło się myślenie przestrzenne. Ujawniło się to w umiejętności rozwiązywania labiryntów, rysowaniu figur geometrycznych i układaniu wzorców z dwu-kolorowych klocków. Na podstawie tych badań i literatury

2