6823

2

lokalach i prowadziła dość swobodny tryb życia, przyczynił się do ożywienia życia gospodarczego miasta. Uniwersytet boloński potrafił utrzymać swój charakter uczelni całkowicie świeckiej, kierowanej przez władze studenckie i mającej na celu studiowanie nie tylko prawa rzymskiego, ale również wszystkich innych dziedzin wiedzy. Uniwersytet cechował brak wydziału teologicznego. Ten jego świecki charakter był główną przyczyną niechęci do niego władz kościelnych. Wykształconych w Bolonii prawników rzymskich ogłaszał kler za wrogów Boga, a dzieła ich palił na stosie. Wzór boloński doczekał się uzupełnienia w Neapolu. Tamtejszy uniwersytet, zachowując swobody młodzieży i świecki charakter studiów, zapewnił sobie opiekę króla, dzięki czemu młodzież i profesorowie byli niezależni do kleru i miasta.

Podobny pęd do oświaty świeckiej, użytecznej w życiu, obserwuje się od XII wieku w miastach innych krajów zachodniej i północnej Europy. Mieszczaństwo angielskie zakłada dotąd nieznane w innych krajach wyższe szkoły prawnicze, organizowane przez samodzielne korporacje prawnicze uniezależniły się całkowicie od kościoła, jak i od króla. Koncentrowały się wyłącznie na nauczaniu prawa angielskiego metodą praktyczną przez udział uczniów w rozprawach sądowych, w przygotowaniu skarg, pozwów. Na terenie Anglii powstały dwa cieszące się do dzisiejszego dnia ogromną sławą uniwersytety: w Oxfordzie i w Cambridge.

We Francji wysuwa się na pierwszy plan działalność Piotra Abelarda. Jego wielka popularność w pierwszej połowie XII wieku w Paryżu sprawia, że miasto to staje się głównym ośrodkiem życia naukowego ówczesnej Europy. Wobec olbrzymiego napływu studentów nie mogła ich pomieścić żadna z istniejących szkół paryskich. Wykłady odbywały się w kościołach, w korytarzach klasztornych, w ogrodach, a jeżeli te były za małe, na wielkich placach miejskich, wyścielanych dla wygody słuchaczy słomą. Po śmierci Abelarda Paryż jest nadal popularnym ośrodkiem studiów ówczesnej Europy. Aby ułatwić sobie pracę profesorowie zaczęli organizować się w związki. Dla podkreślenia, że ma to być związek osób, nie podlegających jurysdykcji kościelnej i nauczających dla potrzeb religii, obrali sobie za wzór organizację cechów rzemieślniczych. Każdy profesor jak majster w rzemiośle, nazywał się magistrem. Przyjmował studenta na naukę, jak rzemieślnik terminatorów. Po 3-4 latach nadawał swoim uczniom tytuł bakałarza, który pod wieloma względami przypominał czeladników cechowych. Po upływie dalszych trzech albo dwóch lat bakałarz (czeladnik naukowy) stawał się pełnoprawnym mistrzem. Akt nadania tytułu odbywał się uroczyście, dotychczasowy uczeń wygłaszał pierwszy samodzielny wykład w obecności profesora. Po oficjalnej uroczystości (zwanej w Paryżu inceptio) były uczeń zapraszał profesora do łaźni miejskiej a następnie na ucztę, na drugi dzień mógł już rozpocząć samodzielne wykłady. Profesorowie nauczający w Paryżu przyjęli zasadę, że ten kto nie przeszedł uroczystego aktu inceptio nie może należeć do ich cechu. Tak więc w ramach mchu korporacyjnego wokół najsłynniejszych szkół zaczęły powstawać korporacje uczniów i nauczycieli walczących na wzór cechów o prawa i przywileje. Tak zorganizowane przyznawanie prawa nauczania godziło w tradycje kościoła, według którego prawo nauczania można było uzyskać jedynie od biskupa. W zastępstwie biskupa przyznawał je kanonik - scholastyk odpowiedniej diecezji. Scholastyk paryski rygorystycznie kontrolował działalność wykładających, przywłaszczył sobie władze wydawania wyroków (wtrącenie do specjalnego więzienia lub rzucenie klątwy). Mimo takiej groźby ze strony kościoła paryski cech profesorów walczył z nim w imię ambicji oświatowych mieszczaństwa. Ostry zatarg zlikwidowała bulla Honoriusza III z 1219 r. która nakazywała scholastykowi zaniechanie jego postępowania. Równocześnie jednak papież nie pozwalał na wykładanie w Paryżu prawa rzymskiego. Uniwersytet paryski (Sorbona) dzielił się na cztery wydziały: sztuk wyzwolonych, prawa, medycyny i teologii. Wydziały te były kierowane przez dziekanów. Na czele całego uniwersytetu