Osobowość prawna wynika wprost z przepisów. Wskazówką do określenia, jaki podmiot ma osobowość prawną, jest to, kto ma prawo do reprezentowania podmiotu gospodarczego. Organem, który ma prawo do reprezentowania spółki jest zarząd. W spółkach prawa cywilnego nie ma zarządu, ponieważ nie ma ta spółka osobowości prawnej.
Każdy podmiot ma zdolność do czynności prawnych i ma także zdolność sądową. Spółka cywilna ma samodzielna pozycję prawną.
Artykuł 758 kodeksu postępowania cywilnego mówi, że do egzekucji wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej jest konieczny tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom.
Inne jednostki nie posiadające osobowości prawnej, to np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Kategorie podmiotów gospodarczych (są wymienione w ustawie o działalności gospodarczej):
osoby fizyczne, osoby prawne,
jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (są podmiotami gospodarczymi).
Prowadzenie działalności gospodarczej w taki sposób wiąże się z pełną odpowiedzialnością tej osoby, która zamierza tę działalność prowadzić, na własny rachunek i na własne ryzyko.
Urząd dokonuje wpisu do rejestru działalności gospodarczej (nie odbywa się to w formie decyzji administracyjnej) na wniosek osoby fizycznej. Urząd może dokonać odmowy wpisu jeżeli działalność wymaga specjalnego zezwolenia lub koncesji lub podmiot chce prowadzić działalność nie objętą ustawą.
Po dokonaniu wpisu do rejestru działalności gospodarczej należy: zgłosić działalność do urzędu skarbowego, statystycznego, ZUS-u; założyć konto bankowe i ewentualnie dokonać innych zgłoszeń wymaganych przepisami szczegółowymi.
Wykreślenie z ewidencji działalności następuje w drodze zawiadomienia urzędu o zaprzestaniu działalności. Po uzyskaniu zaświadczenia z urzędu zawiadamia się odpowiednie urzędy jak przy rejestracji działalności.
Formy prowadzenia działalności określają:
przepisy kodeksu handlowego, przepisy kodeksu cywilnego,
inne akty normatywne (ok. 800), np. ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach, rzemiośle, partiach politycznych, związkach zawodowych, itd.
Każdy podmiot gospodarczy powinien mieć:
oznaczenie, oznaczoną siedzibę (art.162, 309 KH); przepisy nakładają obowiązek ujawnienia pełnej identyfikacji podmiotu gospodarczego, w siedzibie powinny być przechowywane dokumenty prowadzenia działalności gospodarczej,
Art. 162. (Treść i forma umowy)
§ 1. Umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.
§2. Umowa spółki powinna określać:
1) firmę i siedzibę spółki:
2) przedmiot przedsiębiorstwa;
3) czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony;
4) wysokość kapitału zakładowego;
5) czy wspólnik może mieć jeden tylko, czy większą ilość udziałów;
6) ilość i wysokość udziałów, objętych przez poszczególnych wspólników.
Art. 309. (Treść statutu)
§ 1. Statut spółki akcyjnej powinien określać:
1) firmę i siedzibę spółki;
2) przedmiot przedsiębiorstwa;
3) czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony;
4) wysokość kapitału akcyjnego, sposób jego zebrania, nominalną wartość akcji i ich ilość ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
5) ilość akcji poszczególnych rodzajów i przywiązane do nich uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;
6) imiona i nazwiska (firmę) oraz adres (siedzibę) założycieli;
7) organizację władz zarządzających i nadzorczych, miejsce prowadzenia działalności,
firmę. -- Pojęcia: firma i nazwa nie można utożsamiać.-
Ustawodawca w ustawie o działalności gospodarczej posługuje się nazwą: firma.
Pojęcie „firma" należy zawsze utożsamiać z podmiotem gospodarczym prawa handlowego.
Kodeks handlowy wymienia cztery spółki prawa handlowego:
spółka jawna,
spółka komandytowa,
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
spółka akcyjna.
Przepisy kodeksu handlowego bardzo szczegółowo opisują zasady, które dotyczą określenia firmy.