7531

RENESANS

Okres w dziejach kultury europejskiej trwający od połowy XIV w. do końca XVI w. Na epokę tę przypada kształtowanie i rozwój ruchu umysłowego i kulturalnego, najpierw przejawy jego nastąpiły we Włoszech, następnie rozprzestrzeniając się na Europę Zachodnią i Środkową. Rozwój tego ruchu związany był z założeniami humanizmu. Przekształcił średniowieczny model życia i osobowości człowieka, na pierwszy plan wysunął zainteresowanie doczesnymi celami działań ludzkich, tym, co indywidualne i konkretne. Za cel sztuki uznane zostało dostarczanie przyjemności i pożytku.

Istotnym czynnikiem kultury Renesansu było odrodzenie starożytności klasycznej, z której czerpano inspiracje do zainteresowań człowiekiem i światem oraz wzory doskonałości w sztuce i literaturze. Sztuka była szczególnie cenioną dziedziną działalności, artysta zyskał wielką rangę społeczną. Sztuka i kultura Renesansu nawiązywała do tradycji antycznej, ale jednocześnie dążyła do nobilitacji języków narodowych. Posługiwano się jeżykiem łacińskim a jednocześnie bujnie rozwijała się twórczość w językach narodowych.

Uprawiano gatunki, znane w starożytności:

•    EPIKA BOHATERSKA (EPOS)

•    TRAGEDIA

•    KOMEDIA Gatunki liryczne:

•    PIEŚNI, ELEGIE

•    HYMNY Małe formy:

•    FRASZKI

•    EPIGRAMATY

•    ANAKREONTYKI (utwory poetyckie wsławiające uroki życia. wino. erotyzm)

•    POEZJA ARKADYJSKA

•    LITERATURA PASTORALNA

•    POEZJA DYDAKTYCZNA - PARENETYCZNA (w formie traktatu lub dialogu)

•    PROZA FABULARNA - ROMANSE ŁOTRZYKÓWSICIE I PASTERSKIE

•    EPOS RYCERSKI

•    W LIRYCE - PETRARKIZM

•    KOMEDIA OBYCZAJOWA

W Polsce pierwsze przejawu Renesansu i humanizmu pojawiły sie w 2 połowie XV w., a szczytowe osiągnięcia przypadły na XVI w., pod koniec którego zaczęły się pojawiać w literaturze elementy manieryzmu i baroku.

Polacy zetknęli się ze sztuką włoską dzięki licznym wyjazdom szlachty na studia do Włoch oraz dzięki działalności kulturalnej przebywających w Polsce cudzoziemców (Kai li mach).

Polska literatura renesansowa początkowo miała charakter panegiryczno-dworski. pisana łaciną klasyczną i nawiązywała do tradycji antycznych.

Jednak na początku XVI w. nastąpił bujny rozwój literatury i piśmiennictwa w języku polskim. Literatura odzwierciedlała przemiany społeczno-polityczne i kulturowe. Uprawiali literaturę nie tylko przedstawicieli zamożnej i średniej szlachty (Rej), ale także mieszczanie (Biernat z Lublina. Jan z Koszyczek), a nawet chłopskiego pochodzenia, jak Janicjusz.

Gatunki:

•    PARENETYCZNE (rozmaite „Zwierciadła”)

•    DIALOGI

•    TRAKTATY

•    MOWY RETORYCZNE

•    KAZANIA