8332

wyznaczone przez niego wymagania, co w odniesieniu do młodzieży znajduje wyraz w nazwie: średni i starszy wiek szkolny. W polskiej psychologii M. Przetacznikowa stosuje tę terminologię wyodrębniając średni wiek szkolny (lata 11 - 15), obejmujący pierwszą część dorastania. Autorka wskazuje na odrębne dla tej fazy właściwości rozwoju psycłiicznego uwarunkowane przede wszystkim dojrzewaniem płciowym i przyśpieszonym tempem wzrastania. Dopiero następna fazę, lata 15-18, autorka nazywa dorastaniem

Z kolei I. Obuchowska okresem odrastania nazywa okres zmian w rozwoju psycliicznym zapoczątkowanym dojrzewaniem płciowym i przebiegający w sposób indywidualnie zróżnicowany pod wpływem czynników społecznych, przy czym jego zakończeniem jest uzyskanie stanu rozwoju psychicznego, którego właściwością jest zdolność do podjęcia ról społecznych człowieka dorosłego. Okres ten dzieli na dwie fazy: przeddorastanie i dorastanie. Czynniki biologiczne odgrywają pierwszą rzędną rolę w przebiegu pierwszej fazy dorastania. Autorka określa ją jak fazę poczwarki - fazę przekształcenia się organizmu dziecka w organizm dojrzały. Szybkim zmianą fizjologicznym towarzyszą wtedy zmiany w obrębie czynności psychicznych Faza właściwego dorastania społecznego to faza motyla charakteryzująca się bogactwem życia wewnętrznego i intensywnością działań. Przebieg jej jest w znacznym stopniu zróżnicowany indywidualnie, zależnie od oddziaływań środowiskowych, w czym istotną rolę odgrywają wymagania oraz wzory kulturowe funkcjonujące w danym kręgu społecznym.

Osiągnięcia rozwojowe tego okresu przedstawił Cz. Czapów, wymieniając dziedziny okresy dorastania, w szczególności, których zachodzą zmiany. Zmiany te polegają, zdaniem autora, na przejściu od uczuć destrukcyjnych i braku równowagi do uczuć konstrukcyjnych i osiągnięcia równowagi emocjonalnej. Drugą dziedziną przemian jest zainteresowanie płcią przeciwną i uświadomienie sobie przemian seksualnych. Po trzecie autor wymienia dojrzewanie społeczne, które charakteryzuje się ustąpieniem poczucia niepewności w grupie rówieśniczej na rzecz poczucia pewności. Młody człowiek staje się coraz bardziej zdolny i skłonny do umiejętnego współżycia w społeczeństwie. Po czwarte zachodzi także proces emancypowania się spod kontroli domu rodzinnego. Nastolatek coraz rzadziej szuka oparcia w rodzinie a częściej polega na sobie. Dojrzewanie intelektualne to następna dziedzina przemian w okresie dorastania. Ustępuje wiara w autorytety i młodzież zaczynają interesować nie tylko obiekty i zdarzenia, ale i wyjaśnienie rzeczywistości. Jednocześnie autor podkreśla, iż w okresie dorastania następuje przecenianie lub niedocenianie swoich zdolności a także ustalają się preferencje w zakresie rozrywek i form rekreacji. Zatem w okresie dorastania kończy się ważny etap w wybieraniu i przyswajaniu sobie przez jednostkę sposobów opisywania i wartościowania rzeczywistości.

I. Okres dorastania jako czas przemian, buntu, potrzeby niezależności.

Młodzież w okresie dojrzewania, jest to grupa społeczna o dużym indywidualnym zróżnicowaniu. Nastolatek wchodzący w ten burzliwy etap rozwoju zabiega o uznanie i utrzymanie należnego statusu społecznego. W jego psychice dokonują się gruntowne zmiany związane z poczuciem tożsamości osobistej i społecznej. Dorastający walczy o swą niezależność i wyraża gwałtownie swój protest przeciwko ograniczającej jego swobodę władzy grupy dorosłych. Często jego zachowanie charakteryzuje impulsywność i chaos w sferze celów. Zmaganie się w tym okresie z trudnościami i zagrożeniami o charakterze społecznym stanowi trudność dla dorastających, ze względu na brak umiejętności i możliwości komunikowania się w sposób otwarty i bezpośredni ze swym otoczeniem oraz trudności radzenia sobie w sposób dojrzały i racjonalny z piętrzącymi się trudnościami. Właśnie sfera reakcji społecznych, zdaniem