8407

poczuciem sprawedliwości. Jest przeciwnikiem instytucji politycznych demokracji parlamentarnej ? dalom przedstawdelskim gdyż w głosowaniach narzucaja fikcje co do jedności, a głosowanie nazywa : "przesądzaniem o slusznośd poglądów w drodze liczenia głosów". Proponuje w to miejsce skrajną formę demokracji bezpośredniej. W książce "political Justice", Godwin zawarł podstawowe credo anarchizmu. Po czym popadł na długów zapomnienie. Odkrył go dopiero Kropotkin. Drugim obok Godwina protoplastą anarchizmu był żyjący w latach 1806-1856 Johann Kaspar Schmidt, znany światu jako Max Stimer. Max uważany za prekursora anarchizmu indywidualistycznego wywodził się z kręgów lewicy młodoheglowskiej życie spędził jako prowincjonalny nauczyciel gimnazjalny. W roku 1845 publikuje dzieło swojego żyda ? Jedyny i jego własność. Zdaniem Stimera każdy z nas poddany jest tyranii państwa , narodu, społeczeństwa i rodziny . Wolność jest możliwa gdy odrzuci się to wszystko . Wtedy każdy sam dla siebie stanie się realnością i jedynym naturalnym punktem odniesienia. Dla "Jedynego" nie istnieją prawa ani obowiązki, nie istnieje dobro i zło tylko sam dla siebie jest miarą wszystkiego. Stirner ma do państwa stosunek stereotypowo anarchistyczny , widząc w nim jedynie instrument ujarzmiania jednostek. Walka z państwem przyjmuje formę nie przyjmowania do wiadomości jego istnienia , oraz popełniania czynów uważanych za przestępstwa, gdyż "Jedyny" państwu niczego nie zawdzięcza , wszystko co ma czerpie z woli żyda oraz z fizycznej siły , posiada to co potrafi zdobyć i utrzymać. Własność prywatna jest częścią wolności. Jednak bezkonfliktowe społeczeństwo Striner uważa za niebezpieczna utopię , nie spodziewając sie niczego dobrego po rewolucji . Striner stawia na indywidualistyczną rebelię ? czyli wolny od jakichkolwiek aspiracji bunt jednostki, nie zmierzającej do zburzenia istniejącego porządku tylko wznoszącej się ponad niego i nie liczącego się z nim. To właśnie uważa za wyzwolenie "Jedynego". Strinerowska wersja anarchizmu jest skrajnie aspołeczna, amoralna i ahumanitama.

Skąd w ogóle wziął się anarchizm?. Idąc tropem ideologicznym uważa się iż jest to zjawisko ponad czasowe, pojawiające się i znikające cyklicznie, wyraz wiecznego protestu wrażliwych jednostek przeciwko niesprawiedliwości i przemocy w świecie w którym przypadło im żyć. Wyjaśnienie to bazuje na czynnikach psychologicznych i moralnych , ale ma słabe oparcie w materiale historycznym. Zdecydowana większość autorów sytuuje początki ruchu w wieku 19. Ale przypisując mu charakter parareligijny można dostrzec jego istnienie już w czasach reformacji. A Kropotkin dopatrywał się anarchizmu w działaniach mas ludowych w czasie rewolucji francuskiej. Jego koncepcja zakłada iż ruch anarchistyczny nie potrzebował inspiracji z zewnątrz gdyż był spontanicznym i samodzielnym odkrydem mas społecznych. Wg. innej koncepcji za sojusznika uważano ideologię libertamą dając za przykład Hiszpanię gdzie wysłany przez Bakunina , Giuseppe Fanelli jesienią 1868 roku , nie znając języka potrafił pozyskać w krótkim czasie tysiące zwolenników. A także Włochy i Jura gdzie impulsem byl przyjazd samego Bakunina. We Francji zaś impulsem były książki Proudhona. Tak naprawdę przyczyny rozwoju mchu były rożne w zależnośd od stosunków panujących w danym kraju. Np. W Hiszpanii, Rosji i Włoszech, które to państwa były gospodarczo zacofane , gdzie występował kontrast między wielkimi majątkami ziemskimi a chłopskimi masami, gdzie była bardzo niska kultura polityczna i brak legalnych form protestu kanalizujących niezadowolenie społeczne . Oraz szczególna rola rełigii i kościoła, plus tradycja chłopskich powstań . Anarchizm rozwijał się jako prymitywny, anachroniczny ruch biedoty wiejskiej, (np. Andaluzja najbardziej zacofany region hiszpani, gdzie w latach 70 dziewiętnastego stuleda około 70% ludności deklarowało przynależność do ruchu anarchistycznego). W Niemczech uważano go za ruch wielkomiejski i utożsamiano z ruchem robotniczym. We Francji i Szwajcari zaś twierdzi się że kluczem do zrozumienia tego zjawiska jest organizacja pracy w warsztatach rzemieślniczych. Spośród wyjaśnień narodzin ruchu anarchistycznego na uwagę zasługuje teza Jamesa Jolla iż jest to połączenie dwóch tradycji: średniowecznej chiliastycznej wary oraz oświeceniowego racjonalizmu. Ma to tłumaczyć sprzeczności w mchu . Joli śladem innych badaczy w kwestiach ekonomicznych uważa ruch za reakcjię niektórych środowisk chłopskich i rzemieślniczych na industrializację. By zrozumieć anarchizm trzeba uwzględnić polityczne i społeczne realia 19 wieku, chodzi nie tylko o konflikty klasowe ale też o kształtowanie się nowoczesnych państw narodowych i społeczeństw obywatelskich. Zmiany te pociągały za sobą rozbudzenie politycznych i społecznych aspiracji, biernych i pogodzonych dotąd ze swym losem mas. 19 wiek to też okres rosnącej centralizacji ? rozszerzenia funkcji państwa i wzmacniania jego struktur. Pojawienie się mchu anarchistycznego było też obiawem rozczarowania niektórych środowisk do raczkującej dopiero demokracji. Obwarowane cezusem wybory i konkurujące ze sobą za wszelka cenę partie polityczne nie zmieniały niczego w zydu mas. Państwo miało minimalny wpływ na warunki ekonomiczne życia, wydawało się tylko policjantem , komisja poborową i poborcą podatkowym. Było obce i wrogie. Teraz przejdę do opisu człowieka zwanego "ojcem anarchizmu". Pierre Joseph Pmdhone żył w latach 1809 ? 1865 był myślicielem niesystematycznym i niechętnym dogmatom , nieustannie zmieniającym punkt widzenia. We wszystkich zjawiskach i rzeczach poddawanych analizie nieustannie odkrywał