9524

zależności skali podziału pracy od pojemności rynku, tj. rozwój specjalizacji w warunkach dużego popytu na różne dobra i usługi. Według niego wartość mają tylko rzeczy użyteczne, tzn. zaspokajające określoną potrzebę. Wg niego jedynie specjalizacja zapewni uzyskanie produkcji lepszej jakości. Niemożliwe jest aby człowiek uprawiający różne rzemiosła był w stanie wykonać wszystkie jednakowo dobrze. Uważał, że podział pracy rozwija się szczególnie w dużych miastach. Ksenofont dostrzega sprzeczność między wartością użytkową i wartością wymienną które rozważa się w obrocie towarowo- pieniężnym, ale nie próbuje zgłębić tego zagadnienia.

Ksenofont podkreśla również jako zasadę rozwoju kraju organizację gospodarstwa publicznego zarządzanego przez państwo, które dba o utrzymanie dróg w należytym stanie, o rozwój państwowych stoczni i przedsiębiorstw budowlanych oraz dokonuje rozdziału zboża między ubogich obywateli. ZJjSO_LQN_JĄKQ_R.E.^_R.MĄTP_R_QP_S_^_DARKI_.

Na przełomie VII i VI w p.n.e. stosunki niewolnictwa utrwaliły się, jednocześnie wystąpiły wszystkie sprzeczności tego ustroju. Łagodzenie tych sprzeczności, w imię utrwalenia władzy właścicieli niewolników było treścią poczynań różnych reformatorów. Myśl ekonomiczna tego okresu odzwierciedlała się najlepiej w reformach Solona (ok.635-560r.p.n.e.) ateńskiego męża stanu prawodawcy i poety, kupca z arystokratycznego rodu. Chodziło o radykalne zahamowanie pauperyzacji wolnej ludności ateńskiej, będącej następstwem rosnącego zadłużenia. Solon doprowadził do integracji państwa (polis) w stosunki między wierzycielem i dłużnikiem, określając między innymi zasadę, że wolny człowiek nie może być zabezpieczeniem i nie może z tego tytułu stać się niewolnikiem. W interesie warstw średnich reformy popierały rozwój rzemiosła i handlu oraz określały górna granicę obszaru wielkiej własności. Interesy państwa były zagrożone, ponieważ istniejące stosunki prowadziły do kurczenia się rezerw społecznych stanowiących o potencjale obronnym kraju. Solon w 594 r p.n.e. realizuje reformę skierowaną przeciwko wielkiej własności ziemskiej, pisze traktat "Sajsachteja" co oznacza poprawa. Reformy Solona miały wstrzymać proces zadłużenia się wolnych obywateli i ich degradacji do klasy niewolników. Salon wymógł umorzenie długów, likwidację niewolnictwa za długi, prawne ograniczenie wielkości posiadanej ziemi i zakaz wywozu podstawowych artykułów konsumpcyjnych, z wyjątkiem oliwy. Był też za poprawą sytuacji niewolników przez szerokie reformy, ale najważniejszą reformą jest oddłużenie. Przychodzi V wiek p.n.e. a jest to apogeum w rozwoju gospodarki. Apogeum to wyraża się w rozwoju gospodarczym miast-państw greckich. Pojawienie się znamiennych postulatów: "Dla rozwoju miast - państw greckich należy w racjonalny sposób, w maksymalny sposób wykorzystywać niewolnictwo, które staje się panaceum". Niewolnictwo to środek (panaceum) na rzecz rozwoju handlu, rozbudowy miast i ekspansywnej greckiej kolonizacji.

5) PLATON I ARYSTOTELES WOBEC GOSPODARKI I BOGACTWA MATERIALNEGO.

Platon (427-347r.p.n.e.), Arystoteles (384-322r. p.n.e.) ustosunkowują się negatywnie do nadmiernego gromadzenia bogactwa. Uznają jednak konieczność posiadania zasobów przez państwo w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do realizacji w dziedzinie politycznej i moralnej. Gospodarowanie zaś ma służyć umiejętnemu administrowaniu bogactwami, uczyć właściwego zarządzania własnym majątkiem. Platon uważał, że szczęście społeczeństwa zapewniać ma nie dobrobyt obywateli, lecz ich doskonałość. Wartości moralne cenić bowiem należy najwyżej. Głosi uniwersalizm i totalizm państwowy. Zakłada interwencjonalizm państwowy we wszystkich dziedzinach życia, dotyczy to również gospodarki. Regulacja stosunków gospodarczych odbywać się ma zgodnie z ustalonym planem w oparciu o ustalone przez państwo prawa pozytywne. Platon był konsekwentnym zwolennikiem gospodarki naturalnej. Platon rozróżnia dwie wartości towaru: użytkową i wymienną. Dostrzegał konieczność istnienia wymiany wewnętrznej i zagranicznej, lecz chciałby ją ograniczyć do minimum. Platon domaga się formalnego zakazania gromadzenia pieniędzy. Postuluje aby w obiegu znajdowała się tylko taka ilość, jaka jest niezbędnie potrzebna do opłacenia robotników, rzemieślników i służby. Jego zdaniem („Rzeczpospolita" i „Prawo") szczęście społeczeństwa może zapewnić nie dobrobyt obywateli, lecz ich funkcjonalność. W idealnym państwie Platona społeczeństwo ma składać się z trzech warstw, którym odpowiadają określone cnoty: warstwy rządzącej cechującej się roztropnością, rycerzy-obrońców charakteryzującej się męstwem i warstwy żywicieli- pracującej, cechującej się umiarkowaniem. Arystoteles w swych pracach: "Ethika Nikomacheia" i "Politika" twierdzi, iż celem państwa i gospodarowania jest zapewnienie obywatelom szczęścia i warunków dla cnotliwego życia. Państwem powinni rządzić ludzie wielcy mądrością i cnotą.

2