SWScan01333

144 faifga pierwsza. Funkcja podziału pracy

dziedziny życia moralnego nie są od siebie radykalnie oddzielone; przeciwnie, cechuje je ciągłość i dlatego odnajdujemy między nimi obszary pograniczne, gdzie rozmaite właściwości występują razem. Jednakże wobec ogromnej większości przypadków poprzednie stwierdzenie jest prawdziwe. Świadczy to o tym, że normy o sankcji rcstytucyjnej albo nie są wcale częścią świadomości zbiorowej, albo są jedynie jej słabymi stanami. Prawo represyjne odpowiada temu, co jest sercem, centrum świadomości wspólnej; normy czysto moralne są już mniej centralną jej częścią; i w końcu prawo restytucyjne powstaje na obszarach peryferyjnych. Im bardziej staje się ono naprawdę sobą, tym bardziej się od centrum oddala.

Cecha ta widoczna jest zresztą w sposobie, w jaki prawo to funkcjonuje. Podczas gdy prawo represyjne przejawia tendencję' do tego, aby pozosiać w społeczeństwie rozproszone, prawo restytucyjne tworzy sobie organy coraz bardziej wyspecjalizowane: sądy handlowe, sądy rozjemcze, wszelkiego rodzaju sądy administracyjne. Nawet jego najbardziej ogólna część, czyli prawo cywilne, jest egzekwowane tylko dzięki specjalnym funkcjonariuszom: sędziom, adwokatom itp., którzy stali się zdolni do odgrywania tej roli dzięki specjalnemu wykształceniu.

Mimo że normy te znajdują się w niższym lub wyższym stopniu poza świadomością zbiorową, dotyczą nic tylko poszczególnych jednostek. Gdyby sprawa przedstawiała się w taki sposób, prawo restytucyjne nie miałoby nic wspólnego z solidarnością społeczną, ponieważ stosunki, jakie reguluje, łączyłyby jednostki między sobą, nic wiążąc ich ze społeczeństwem. Byłyby to zwykłe wydarzenia z prywatnego życia, jakimi są na przykład stosunki przyjaźni. Daleko jednak do tego, by społeczeństwo było nieobecne

w tej sferze życia prawnego. To prawda, że zwykle nie interweniuje ono samo z siebie i z własnej woli; konieczne jest, by zabiegali o to zainteresowani. A jednak nawet sprowokowana, jego interwencja pozostaje istotnym trybem mechanizmu, który tylko społeczeństwo wprawia w ruch. Właśnie ono ogłasza prawo poprzez organ swoich

przedstawicieli.    - -    - ........

Utrzymywano, że rola ta nie jest swoiście społeczna, że sprowadza się do roli arbitra interesów prywatnych i dlatego każdy może się jej podjąć, jeśli zaś zajęło się nią społeczeństwo, to wyłącznie dla swojej wygody. Ale nic bardziej niewłaściwego niż dostrzeganie w społeczeństwie ' jakiegoś superarbitra w sporach między stronami. Kiedy społeczeństwo zmuszone jest do interwencji, nie czyni tego, aby uzgodnić interesy indywidualne; nie szuka rozwiązania :. "najkorzystniejszego dla przeciwników i nie proponuje im kompromisu, ale do przedstawionego mu szczególnego *.| przypadku stosuje ogólne i tradycyjne normy prawne. . | Prawo jest przede wszystkim sprawą społeczną i zajmuje się czymś innym niż interesy stron. Sędziego,'który rozpatruje ^j pozew o rozwód, nie interesuje, czy. separacja ta jest I rzeczywiście pożądana dla małżonków, ale czy- przedsta-r- * wionę przyczyny należą do jednej z kategorii przewidzianych przez prawo.

Aby wszakże dobrze ocenić znaczenie działania społecz-| nego, należy je obserwować nie tylko w chwili, kiedy ^ zostaje zastosowana sankcja, kiedy naruszony stosunek

[przywraca się do poprzedniego stanu, ale także wtedy, kiedy stosunek ten powstaje.

Działanie społeczne jest konieczne bądź dla ustanowie-:    nia, bądź zmodyfikowania stosunków prawnych, regulówa-

l nych przez prawo, których sama umowa między zainteresó-

■

i

K.

i

P