❖ U podstaw światopoglądu Platona leży supremacja wartości etycznych; był to moralizm; za najwyższy cel człowieka uważał ideę dobra absolutnego; życie ludzkie i związane z nim zjawiska winny być oceniane z etycznego punktu widzenia; doskonałość etyczna winna być głównym celem życia ludzkiego
❖ Zadaniem państwa jest uczynić każdego obywatela cnotliwym; państwo winno być wszechmocne by mogło realizować nałożone nań zadania w stosunku do obywateli - jest to totalizm i uniwersalizm
❖ Platon negował istnienie praw natury bo z natury wynika nierówność ludzi
❖ Państwo zapewni sobie realizację celu oddając obywatelom do dyspozycji wiedzę -kształcąc ich: nabyta wiedza może zmienić naturę ludzką (intelektualizm)
❖ Idealny ustrój to państwo arystokratyczne, w którym są trzy stany: stan filozofów - znają oni dobro i cnotę, winni rządzić; stan wojowników - bronią państwa; Jedni i drudzy nie mają rodzin i własności i stanowią komunę konsumpcyjną. Trzeci stan - rolnicy, rzemieślnicy i kupcy - mogli mieć własność prywatną i rodzinę, ale musieli utrzymywać filozofów i wojowników; w takim państwie nie ma zmian ani rozwoju.
❖ Naturalna nierówność między ludźmi oznacza różne uzdolnienia jakie mają ludzie; każdy winien robić to do czego ma uzdolnienia. Stąd Platon wyprowadza potrzebę podziału pracy w działalności gospodarczej. Drugi powód podziału pracy to wielostronność potrzeb ludzkich.
❖ Z podziałem pracy Platon nie wiązał konieczności istnienia wymiany handlowej - odnosił się do niej nieufnie zostawiając ją cudzoziemcom. Platon w pieniądzu widział miernik i znak wartości; uważał, że złoto i srebro demoralizuje ludzi, lepiej więc bić pieniądze z metali nieszlachetnych - będzie to antybodziec do gromadzenia skarbu; pożyczki na procent winny być zakazane; także przywóz artykułów zbytku i wywóz żywności był zakazany (autarkia)
Arystoteles
dzieła: „Ustroje państwowe", „Polityka", „Etyka nikomachejska"
x Zdaniem Arystotelesa najwyższym dobrem jest szczęście; osiągnąć je mogą ci, którzy postępują rozumnie;
x na pierwszym miejscu są cele duchowe, moralne, co przesądza o drugorzędnym charakterze celów materialnych. Dobra materialne to tylko środek do osiągnięcia celów etycznych. Problemy ekonomiczne to tylko część etyki.
x Do pełnego rozwoju człowiek dochodzi w państwie-społeczeństwie. Społeczeństwo -państwo to organiczny układ części, a nie luźne połączenie jednostek; państwo ma zapewnić szczęście obywateli
x Platon posługuje się metodą dedukcji (a priori), Arystoteles metodą indukcji (a posteriori). U Arystotelesa nie ma bezwględnej przewagi państwa nad jednostką. U Arystotelesa samo państwo jest wynikiem naturalnej skłonności ludzi, których władza państwowa winna uszanować. Wszystkie naturalne skłonności nie mogą być złe i winny znaleźć możliwość praktycznej ochrony realizacji (naturalizm).
x Podstawowe prawo natury to prawo do życia społ., którego treścią są: prawo do wolności politycznej, prawo do założenia rodziny, prawo do własności prywatnej, własność prywatną uznał za niezmienny i wierny typ własności; stwarza ona wyższą wydajność pracy, daje wyższą gwarancję zgody społecznej i większą troskę o rozwój
x Arystoteles jest przeciwny własności wspólnej; opowiada się za umocnieniem i rozbudową warstwy średniej
x Arystoteles ustanowił podział zjawisk na naturalne i nienaturalne; wyróżnił więc niewolnictwo naturalne - wynika ono z faktu, że pewni ludzie nie są zdolni do kierowania procesem wytw.; niewolnictwo prawne - powinno być przejściowe - jeńcy, więźniowie za długi.
x Arystoteles wyróżnił dwa typy gospodarki:
□ naturalna - domowa - ekonomia ma na celu zaspokojenie potrzeb bez osiągnięcia zysków; osiągane bogactwo miało tu formę naturalną, bo polegało na przyswajaniu dóbr przyrody (rolnictwo, myślistwo, rybołówstwo)
□ towarowa - nastawiona na zarobek - cel: zdobycie bogactwa w postaci pieniędzy - jest
to .............(?)
x Działalność skierowaną na osiągnięcie bogactwa Arystoteles uznawał za niegodną z naturą, bo opiera się na wyzysku i przywłaszczenie części dóbr innych ludzi; zabiegi ludzi związane z pieniężnym pomnażaniem bogactwa nie są zgodne z etyką.