100004

nośność przekraczającą obciążenia generujące normalną silę krytyczną. Jest to niezwykle istotna właściwość konstrukcji podziemnych, ponieważ mimo niepełnego rozeznania warunków jej pracy statycznej daje szansę realizacji bezpiecznych ustrojów nośnych.

Drugim elementem decydującym o nośności konstrukcji podziemnych jest kierunek przemieszczania ścian obudowy. Z tego względu możemy wyróżnić:

•    konstrukcje rozporowe (lukowe, kołowe), które przemieszczają się w stronę górotworu wywołując jego odpór,

•    konstrukcje bezrozporowe (ramowe, skrzynkowe), które przemieszczają się tylko w stronę wyrobiska i nie współpracują z górotworem.

Ściany obudów rozporowych opierają się na górotworze, uzyskując dodatkową sztywność, a bierny odpór górotworu generuje bardziej racjonalny rozkład obciążeń konstrukcji, minimalizując jej wytężenie dla okr eślonych wyjściowych obciążeń czynnych. W konstrukcjach bezrozporowych obciążenia wyjściowe muszą być w całości zrównoważone nośnością samej tylko obudowy.

W tych warunkach kształt obudowy, dokładne przyleganie ścian do ociosów wyrobiska, a przede wszystkim dobry stan górotworu w ociosach decydują o właściwej współpracy obudowy z masywem jako miejscowym elementem nośnym. Ociosy w odróżnieniu od stropu rue mogą w takiej sytuacji ulegać degradacji W procesie drążenia wyrobiska, zwłaszcza metodą strzałową, musimy chronić ociosy przed nadmiernym spękaniem lub likwidować spękania torkretem (narzutem betonowym). Naturalnie zdegradow^fany górotwór możemy wzmacniać cementacją bądź innymi środkami iniekcyj-nymi. Przyleganie ścian obudowy do ociosów masywu realizujemy przez dokładne wypełnienie wszelkich luzów na całej ich wysokości wykładką sztywną lub przez ustawienie szalunku tylko od strony wewnętrznej, aby układany beton dokładnie wypełnił całą przestrzeń między szalunkiem i ociosami wyrobiska. Niezależnie od sposobu wykonania obudowy wtłaczamy za nią zaprawę cementową pod ciśnieniem w celu zapewnienia jej przylegania do górotworu, jego wzmocnienia, a także wzbudzenia wstępnego odporu.

W ogólnym przypadku ustrojem nośnym budowli podziemnej jest więc układ obu-dowa-górotwór. W układzie tym raz ważniejszą rolę spełnia obudowa, innym razem górotwór. Układ wymaga bieżącej kontroli, pomiarów, analizy wyników i racjonalnych decyzji w miarę pojawiających się nowych sytuacji realizacyjnych. Można tu skomentować, co najmniej, dw^ra skrajne scenariusze realizacyjne dotyczące budowy obiektów metodami podziemnymi i odkrywkowymi.