100186

1. Geneza procesu formiilkowego

Proces legisakcyjny stał się elementem hamującym rozwój gospodarczy w okresie wielkiej ekspansji Rzymu na polu produkcji i wymiany towarowej, jaka nastąpiła po wojnach punickich. Rzymianie wchodzili wówczas w stosunki handlowe z wieloma państwami śródziemnomorskimi, a sporów na ich tle nie można było rozstrzygnąć w procesie legisakcyjnym, dostępnym wyłącznie dla obywateli rzymskich.

Powołany do rozstrzygania takich spraw pretor peregrynów (praetor peregrinus), przekazując sprawę do rozstrzygnięcia rckuperatorom. udzielał i pisemnej instrukcji, według jakich zasad mają w sprawie wyrokować. Instrukcja ta to właśnie fon nu łka {formula). od której nazwę wziął ten nowy proces sądowy. Wówczas jednak proces taki opierał się nie na ustawie (iudicium legitimum). lecz na władzy pretorskiej (iudicium imperia continens).

Dopiero lex Aebutia z roku ok. 130 p.n.e. umożliwiła stosowanie procesu fonnułkowego we wszystkich sporach między obywatelami rzymskimi, a od leges luliae pozostawiono nawet możliwość korzystania również z procesu legisakcyjnego.