100401

(Ilustracja tego podejścia: badania Richarda Herrsteina i Charlesa Murraya nad IQ przedstawicieli poszczególnych ras: średnia rasy białej to 102 pkt, zaś czarnej - 78. Problem stanowi niejednolitość i złożony charakter czynników, wliczanych do IQ, oraz możliwej prawomocności hipotezy, że na tak rozumianą inteligencję istotny wpływ mogą mieć czynniki środowiskowe: w pewnych warunkach stymulacja mózgu przebiega sprawniej.)

Podsumowując relację „kultura - natura":

Nadal brak spójnego wyjaśnienia wzajemnej relacji obu kategorii. Różni badacze odmiennie definiują fundament ich rozgraniczenia. Może być to język (Levi-Strauss), zdolność do posługiwania się narzędziami, a niektórzy badacze uznają niemożność wskazania takiego czynnika. Choć fakt pojawienia się kultury jest niepodważalny, moment ten w dziejach ludzkości jest - jak się wydaje - niemożliwy do określenia.

Tak czy owak, to antropologia wprowadziła i utrwaliła szerokie, holistyczne, opisowe, pozbawione wartościowania pojmowanie kultury.

Nie oznacza to, że wyszły z użycia odmienne, zawężone sensy pojęcia kultury: ponadto sama „antropologiczna koncepcja kultury" wcale nie jest czymś oczywistym, ustalonym i niezmiennym.

Węższe i wartościujące rozumienie kultury nadal funkcjonuje: przykładem jest tu choćby nieustanna debata o wyższości kultury „wysokiej" nad „masową", czy szerzej lub bardziej współcześnie: „popularną". Kryje się za nią przekonanie o wyższości tej pierwszej i destrukcyjnej roli tej drugiej.

Kultura „wysoka": docenia wagę tradycji, rolę literatury, dobry smak, odwołanie do utrwalonych wartości, refleksję, namysł i interpretację;

Kultura popularna: oznacza szybką konsumpcję, zmienność ideałów, powierzchowne wartości, nieustanny pęd ku nowościom. Im więcej kultury popularnej, tym mniej kultury wysokiej. Ergo: świat kultury popularnej jest mniej „kulturalny" od świata kultury wysokiej.

Dla antropologa wygląda to inaczej: zakłada on równoprawność różnych form i formacji kulturowych i rozpatruje je kontekstowo: obie formy kultury są ze sobą sprzężone, mieszcząc się w obrębie całości kulturowej zwanej kulturą Zachodu (euroatlantycką czy nowożytnoeuropejską).

Czym jednak jest kultura w sensie antropologicznym? Najogólniej: są to wszystkie stworzone przez człowieka materialne i niematerialne aspekty całokształtu ludzkiego środowiska, jego społecznie uregulowany „sposób życia".