100652

*    Kupno władzy (opieki) nad kobietą od ojca/opiekuna -» cena nabycia żony przekształciła się w opłatę zwaną wieno (wiano. Wittum, meta), która z czasem zaczęła przypadać kobiecie na wypadek owdowienia.

*    W drodze dwóch umów: zmówin i zdawin

-    Zmówiny - wstępna umowa ślubna regulująca warunki i termin zawarcia małżeństwa. Narzeczony dawał ojcu cenę kupna lub zadatek i otrzymywał obietnicę zawarcia małżeństwa i przedmiot symbolizujący podjęcie zobowiązania (np. laskę). Czasem zmówin dokonywano wraz z osobą trzecią (dziewosłębem).

-    Zda winy - uroczysta czynność prawna, której towarzyszył szereg symbolicznych działań. Zazwyczaj zdawinom towarzyszyły przenosiny oraz pokładziny. Początkowo wola kobiety nie była brana pod uwagę, z czasem stała się niezbędna.

Kościelna forma zawarcia małżeństwa:

*    początkowo kapłan błogosławił parę (nie miało to znaczenia dla istnienia związku)

*    stopniowo od XI w. kościelna forma przyjmowała się wśród warstw wyższych, ale nie podważało to istnienia małżeństwa zawieranego na sposób świecki (szczególnie rozpowszechnione u chłopów)

*    od Soboru Trydenckiego (1545-1563) Kościół nie wymagał określonej formy zawarcia małżeństwa, ale zgodnej woli stron (małżeństwa umowne = małżeństwa tajemne).

*    zmówiny przekształciły się w zaręczyny (oświadczenie zamiaru zawarcia małżeństwa w przyszłości).

*    od Soboru Laterańskiego (1215 r.) Kościół starał się rozpowszechnić zapowiedzi w celu

wykrycia przeszkód małżeńskich    (przeszkody zrywające    i przeszkody

wzbraniające)

-    przeszkoda pokrewieństwa - w linii prostej bez ograniczenia, a w linii bocznej różnie

• początkowo opierano się na komputacji rzymskiej (wg liczby urodzeń), ale z czasem przyjął komputację kanoniczną, opierając się na germańskim systemie parantel (wg liczby pokoleń, np. rodzeństwo w 1 stopniu) -» rozszerzenie kręgu zakazanych małżeństw (przyjęte w X w. do 7 stopnia, na soborze Laterańskim do 4)

-    przeszkoda powinowactwa,

-    przeszkody pokrewieństwa sztucznego (adopcji),

-    pokrewieństwa duchowego (pomiędzy rodzicami chrzestnymi a chrześniakami)

-    przeszkoda różnicy wiary - przyjęta zwyczajowo.

-    przeszkoda różnicy pochodzenia - wprowadzona przez prawo świeckie

*    Przeszkody kanoniczne przejmowane były przez ustawodawstwo świeckie w celu zwalczania różnych niepożądanych stanów (np. ślubu małoletniego syna z dorosła kobietą, wtedy ojciec małoletniego utrzymywał bliższe stosunki z synową - tzw. świekrostwo, snochactwo)

Rozwiązanie małżeństwa

*    śmierć jednego z małżonków

*    za obopólną zgodą lub jednostronnie (z reguły mógł tylko mąż z określonych powodów jak zdrada, próba zabójstwa) -» oddanie żony do domu ojca. Porzucenie bez ważnych powodów - obowiązek zapłaty określonej sumy

*    Stopniowo Kościół wprowadzał zasadę niemożności zawarcia małżeństwa za życia poprzedniego małżonka, potem bezwzględnej nierozerwalności.

*    Niechętnie patrzono na małżeństwa wdów (w czasach pierwotnych zwyczaje grzebania zon wraz z mężem) -> ograniczenia w postaci nakazu zapłaty na rzecz rodziny zmarłego współmałżonka, długie okresy żałoby. Kościół określał małżeństwa wdów jako rodzaj bigami (-» utrata majątku, bo nie wstąpiła do zakonu - często spotykane).

Stosunki osobiste

*    dominującej pozycji męża