100746

podmiotową wolność jednostki, jednak nie akceptował demokracji (niedoskonałość natury ludzkiej), prawo ustanawiania podatków mają tylko ci, którzy je plącą; Donoso Cortes (1809 —1853) początkowo także liberał; Esej o katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie, jego konserwatywna teoria opierała się na ułomności natury ludzkiej; tylko cywilizacja Kościoła jest źródłem pr awdy i dobra, filozofia racjonalna nieuchronnie prowadzi do katastrofy; w konfrontacji z liberalizmem i socjalizmem państwo powinno wesprzeć kościół silą, dyktaturą i prawem (ludzkie nie ma znaczenia, jedynym źr ódłem jest Bóg); byl monarchistą, przeciwnikiem podziału władzy i parlamentaryzmu; Otto von Gierke (1841 - 1921) niemieckie prawo zwyczajowe powinno być podstawą prawodawstwa, jego cechą jest jedność; państwo gwarantuje autonomię jednostki, jest organiczne i korporacyjne, jego podstawę stanowią wspólnoty, od których bierze swą suwerenność; byl zapatrzony w średniowiecze, krytykował rozwój kapitalizmu i politykę Bismarcka; Carl Schmitt (1888 -1986) związany z ideologią nazistowską, kontynuował pracę po wojnie; przekonany byl o zlej naturze ludzkiej i związanym z nią chaosie w stanie natury; władza powinna być silna, ujawnia się to w sytuacjach kryzysowych, kiedy praw^fo wiąże ja tylko co do procedur ; jest nim związana w czasie spokoju; teoria decyzjonizmu: zanegowanie parlamentaryzmu, rządów prawa, podziału władzy, suwerenności ludu; nie uznawał jednak tradycji i elementów metafizycznych w polityce; celem dyktatury' ma być zanik walki i korrfhktu między klasami, stabilizacja i porządek; Leo Strauss (1899 - 1973) głosił konieczność powrotu do starożytnych koncepcji filozoficznych; teorie Macchiavellego i Hobbesa podważają priorytet państwa i prawa na rzecz praw podmiotowych jednostek; istnieje stała i urriwersalna podstawa porządku społecznego; uzależnienie polityki od woli człowieka jest przyczyną upadku cywilizacji Zachodu; Irving Babbit (1865 - 1933) tw'órca „nowego humanizmu’'’, skupionego na duchowości człowieka, realizującego cnotę umiarkowania, w odwołaniu do filozofii starożytności, średniowiecza i buddyzmu, ideologie nowożytne wprowadziły przeciwstawny humanitaryzm skoncentrowany na fizycznej naturze człowieka, jego konsekwencje to zanik refleksji moralnej, demokratyzacja i utylitaryzm; proponował elitaryzm, reformę amerykańskiego szkolnictwa w duchu klasycznym. T. S. Eliot (1888 - 1965) ty lko rządy otwartej, zhierarchizowanej elity kształtującej oblicze epoki mogą zapewnić właściwe funkcjonowanie społeczeństwa i jego instytucji przez ciągłość kultury, chrześcijaństwo, religia jest podstawowym elementem łączącym członków państwa, jego podstawową komórką jest parafia, władza powinna rządzić zgodnie z ideami chrześcijańskimi; konserwatyści polscy - Adam Jerzy Czartoryski, program Hotelu Lambert, ograniczone reformy socjalne, wzmocnienie władzy centr alnej, jedność, solidaryzm oparte na religii; Ksawery Drucki-Lubccki. Andrzej Zamoyski, Aleksander Wielopolski łączyli poglądy konserwatywne z programami reform gospodarczych, ideami pracy organicznej, lojalizmem i hasłem szerzenia kulfitry Zachodu w Rosji; Roman Dmowski kladl nacisk na odrodzenie narodu, czystość rasy, antysemityzm, katolicyzm, negację demokracji, sojusz z Rosją; Antoni Zygmunt Helcel proponował federację narodów słowiańskich pod egidą Austrii z pełną autonomią instytucjonalną; środowisko krakowskiego „Czasu”, Paweł Popiel, istota polskości to hadycja i wiara, państwo jest drugorzędne, także S. Koźmian, St Tarnowski, R.

Starzewski, grupa „stańczyków” J. Szujski, M. Bobrzyński, sprzeciwiali się demonstracjom i konspiracji, przyszłość widzieli w zaangażowaniu w sprawy państwowe, rozszerzenie autonomii Galicji, od lat 70. trójlojalizm, oderwanie od idei federacji słowiańskiej.

KONSERWATYZM - BURKĘ

Edmunt Burkę angielski filozof, publicysta, arystokratyczny liberał. Słynął jako obrońca partyjnego. Do dziś Burkę uznawany jest za ojca brytyjskiego konserwatyzmu. Oparł swój negatywny stosunek do rewolucji francuskiej na swoistej koncepcji narodu i tradycji