102739

Faza wzrostu populacji

Po zasiedleniu terenu dogodnego do życia przez osobniki należące do gatunku, który na nim dotąd nie występował, populacja zaczyna swój rozwój i wchodzi w fazę wzrostu. Wzrost początkowy populacji w przyrodzie zwykle bywa bardzo powolny. Przez długie

okresy liczebność populacji jest niewielka. W przyrodzie działa bowiem wiele czynników hamujących rozwój populacji. Należą do nich przede wszystkim gatunki konkurujące, które wcześniej opanowały dany teren, oraz drapieżniki trzymające w ryzach liczebność gatunku. Dopiero przełamanie barier konkurencji i drapieżnictwa. np. dzięki wysokiej rozrodczości, pozwala populacji wejść w fazę szybkiego wzrostu i uzyskać wysoką liczebność. Liczne gatunki żyjące w przyrodzie znajdują się w fazie wzrostu początkowego, przy czym ich liczebność jest niewielka. Wyjątek pod tym względem stanowią populacje gradacyjne. Zaliczamy do nich przede wszystkim populacje szkodników, które przez długie okresy mają bardzo niską liczebność i z trudem można je znaleźć w przyrodzie, aż w pewnym okresie przełamują wszelkie bariery, i następuje gwałtowny wzrost ich liczebności przekraczający wszelkie normy obserwowane w przyrodzie. Pojaw gradacyjny prowadzi z reguły do zniszczenia roślinności na znacznym obszarze, w wyniku czego następuje gwałtowny spadek liczebności szkodnika.

Populację w fazie wzrostu charakteryzują następujące właściwości: znaczna przewaga rozrodczości nad śmiertelnością, niski przeciętny wiek osobników w populacji oraz wysoki procent przeżywalności młodzieży.

Faza spadku liczebności populacji

Tendencja spadkowa w populacji prowadzi do obniżenia liczebności, a gdy utrzymuje się przez długi okres-do wygaśnięcia populacji na danym terenie. W tej fazie obserwuje się znaczne obniżenie rozrodczości, a jednocześnie wzrost śmiertelności osobników. Przyrost naturalny jest ujemny, w porównaniu z fazą wzrostu następuje więc zasadnicza zmiana struktury populacji. Najbardziej jednak zmniejsza się przeżywal-ność młodzieży, wśród której śmiertelność jest znacznie większa niż wśród osobników starszych. W rezultacie struktura wiekowa populacji ulega również zmia nie. Podstawa piramidy wieku {osobniki młodociane) zwęża się, a dominują osobniki starsze.

Siedem głównych czynników ekologicznych de cyduje o wejściu populacji w fazę spadku liczebności:

1)    wyczerpanie zasobów pokarmowych środowiska,

2)    rosnąca presja drapieżników, 3) wystąpienie cho

rób i epidemii, 4) powstanie antagonistycznych stosunków wewnątrzpopulacyjnych między osobnikami, 5) skutki kojarzenia wsobnego, szczególnie groźne w małych populacjach, 6) konkurencja ze strony innych gatunków, prowadzająca do ograniczenia bazy pokarmowej, schronień lub miejsc gniazdowania i 7) zatrucie środowiska.    ■