101110

-sprawy najważniejsze sąd sejmowy

Sąd ziemski

—    sędzia, podsędek. pisarz, woźny, asesorzy (4-6) - Małopolska: w Wielkopolsce dodatkowo starosta jako namiestnik króla, wojewoda, podkomorzy i chorąży-> jako asesorowie

—    sąd wielkopolski miał charakter urzędniczy

—    szlachecki sąd w dawnej Rzeczypospolitej.

—    wywodził się z sądu książęcego na dworze i przez to miał status sądu monarchy,

—    sąd podstawowy dla pozwanej szlachty osiadłej z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądu grodzkiego (cztery artykuły grodzkie) oraz podkomorskiego. Sąd mógł uznać się niewładnym do orzekania w jakiejś sprawie, jeśli była bardzo skomplikowana, i odesłać ją do rozstrzygnięcia do sądu wiecowego, sejmikowego lub monarszego

—    prowadził księgi sądowe i dokonywał wpisów

—    działał w każdej ziemi i województwie

—    objeżdżał on województwo i odbywał sesje w poszczególnych powiatach sądowych. Określone terminy, w których sądził sąd ziemski nazywano roczkami. Przywileje nieszawskie stanowiły, że w każdym powiecie mają się odbywać 4 sesje rocznie.

—    W XV w znikli asesorowie, a kandydatów na sędziego, podsędka i pisarza wyznacza sejmik elekcyjny

Sąd grodzki ( starościński)

—    starosta, podstarosta lub burgrabia (z-cy). sędzia grodzki, asesorzy, justycjariusz - pomocnik starosty

—    sąd szlachecki w dawnej Rzeczypospolitej.

—    wykształcił się z sądów małopolskich starostów grodowych na przełomie XIV i XV w.

—    sądził wszystkie sprawy, w których pozwanym był szlachcic nieosiadły (gołota)

—    sądził wszystkich w tzw. sprawach gardłowych z czterech artykułów grodzkich: (1) podpalenie, (2) napad na dom szlachcica. (3) rabunek na drodze publicznej i (4) porwanie dziewicy (zgwałcenie) -> określone w statucie warckim (1423 r)

—    wykonywał wyroki innych sądów; przyjmował wpisy (zeznania) dotyczące przede wszystkim zmiany tytiiu własności ziemi

—    sądził w innych sprawach niezastrzeżonych. nietypowych (domniemanie kompetencji)

—    urząd grodzki - sprawy niesporne, sądził stale; od XVIII w prawo wieczności (prawo przyjmowania wpisów wieczystych)

Sąd podkomorski

—    podkomorzy lub jego zastępca, komornik

—    podkomorzy wybierany na sejmikach (1 z 4 wybiera monarcha)

—    sąd szlachecki w dawnej Rzeczypospolitej.

—    ukształtował się w XIV w. na wzorzec czeski najpierw w Małopolsce, a później w XV w. w Wielkopolsce

—    utrzymał się aż do końca I Rzeczypospolitej

—    miał wyłączność na sprawy o granice nieruchomości między dobrami szlachty osiadłej

—    zbierał się na polu, w miejscu wytyczenia granicy, znaki graniczne, mapy. teren

Sąd wiecowy

—    wojewoda - Małopolska (starosta - Wielkopolska), kasztelan, sędzia, podsędek, pisarz

—    sąd apelacyjny I Rzeczypospolitej, stanowiący instancję odwoławczą od wyroków sadów grodzkich i sądów ziemskich.

—    wywodził się z sądu monarszego wiecowego (doba rozbicia dzielnicowego) i przez to miał status sądu monarszego, co było o tyle istotne, iż szlachta osiadła mogła być sądzona jedynie przez sąd monarszy.

—    kompetencją rzeczową obejmował "sprawy ważniejsze" - (1) remisje od sądów ziemskich, (2) sprawy możnych, (3) sprawy dotyczące ziemi (dobra dziedziczne)

—    miał być zwoływany minimum 3 razy do roku. a od statutów nieszawskich minimum 1 raz w roku w poszczególnych województwach

—    ze względu na swój możnowładczy charakter, był zwalczany przez ogół szlachty i wypierany przez sąd sejmikowy.

—    znika w ciągu XV w. - jego kompetencje przejęły sejmiki

Sądy kościelne

zmiany