102958

chociaż zwykle w wykonaniu pojedynczych osobników; Fotus: małpy są zdolne do rozpoznawania kolejności zdarzeń w przyrodzie i do percepcji czasu (nadchodzenie pory deszczowej).

• G. Baudkr;

-    małpy odebrały burzę w sposób symboliczny - jako działania imponujące - i spostrzegły jej „niezwykły wymiar"; jest to prymitywny kult religijny, właściwy dla poziomu rozwoju małp

-    początkiem wierzeń religijnych są zachowania imponujące + nowy użytek polowania na grubą zwierzynę: zwłoki zwierzyny po katastrofach (np. powódź) były darem, ale niosły zagrożenie, podobnie jak walka ze zwierzęciem (szympansy walczą z większymi zwierzętami tyłków obrome własnej, nie atakują);

•    agresywna demonstracja u prymatów to znak organizacji hierarchii w stadzie (też przyjaźnie i sojusze), a agresywne działania łowieckie i akty ofiarne są takim samym symbolem więzów solidarności religijnej na poziomie honio. ALE: agresja wewnątrzgatunkowa =/= drapieżnictwo!!

-    polowanie - rodzaj kultu religijnego, imponowanie o charakterze religijnym - przemoc i zabijanie; BO: zabijanie potrzebowało sankcji która przezwyciężała genetyczne bariery biologiczne; imponujące samce tej samej grupy nie zabijają się atu nie ranią dotkliwie, jednak wobec samców innych grup mają mordercze zamiary (np. gdy tamte naruszą terytorium): lojalność wobec swoich, agresja wobec obcych

•    tylko ludzie i szympansy prowadzą wojny; społeczność szympansów: patrylineralna i patrylokalna (rzadkość u zwierząt, u ludzi tak samo) - społeczność to grupa spokrewnionych samców, samice po dorośiuęciu odchodzą do innych stad

•    małpy - predyspozycja do rozwijania kultury, jeśli miały tendencję do rozwijania życia duchowego, to pierwsi ludzie musieli ją odziedziczyć ; człowiek = kultura, me może być człowieczeństwa bez kultury. WIĘC system religijny można uznać za organizatora zachowali kulturowych od momentu hominizacji

W. Burkert: religia może wyprzedać mowę gramatyczną bo opiera się na przedwerbalnych rytuałach o znaczeniu komunikacyjnym: wczesny homo mógł odziedziczyć zachowania „protoreligijne”: np. zwyczaje pogrzebowe, wiarę w zaświaty („czarna jama"); lęk i ucieczka podstawą ofiary: zagrożenie - alarm - pościg -ucieczka - zostawienie części zdobyczy lub swojego ciała aby ocalić całość (pars pro toto) - ofiary z palca (od górnego paleolitu) - w imię pomyślnej całości; „ani komunikacja, ani symbol, oni rytuał nie sq czymś wyłącznie ludzkim, ich korzenie sięgają daleko w głąb ewolucji gatunkowej " (E. Mourin)