104836

istotą społeczną byłby bardzo trudny lub wręcz niemożliwy. Przede wszystkim z tego względu, iż socjalizacja pierwotna opiera się na takich mechanizmach jak: mechanizm uczenia się, związany z systemem stosowania kar i nagród, mechanizm naśladownictwa, polegający na skłonności do odtwarzania zachowania innych osób lub do wzorowania się na nich oraz mechanizm identyfikacji (utożsamiania się), oznaczający zarówno pragnienie upodobnienia się do owych innych, jak i postrzeganie podobieństwa i więzi między nimi. Dziecko utożsamia się z bliskimi sobie osobami na wiele różnych sposobów. Przede wszystkim przejmuje system wartości, normy, postawy, role społeczne znaczących innych, czyli intemalizuje je i czyni swymi własnymi. Występowanie identyfikacji jest warunkiem koniecznym do wystąpienia internalizacji, która przebiega najczęściej w sposób bezrefleksyjny, a zarazem warunkiem tego, by dziecko stało się zdolne do identyfikacji samego siebie, do uzyskiwania tożsamości. Normy i wzory zachowań "(...) które zostały już dostatecznie zintemalizowana, same stają się źródłem wewnętrznych nagród (gdy jednostka ma poczucie właściwego, zgodnie z wzorem postępowania) bądź też źródłem wewnętrznych kar - poczucia winy, obniżonej własnej wartości itp. Dzięki procesowi uczenia się osobowość człowieka odznacza się pewną stałością i możliwe jest wyjaśnienie i przewidywanie jego aktualnych zachowań na podstawie jego przeszłych doświadczeń. Procesy uczenia się trwają jednak przez całe życie człowieka i mogą w znacznym stopniu modyfikować przede wszystkim jego zachowanie się"⁹²

W socjalizacji pierwotnej obserwować możemy stopniowe abstrahowanie w świadomości dziecka od ról, norm i postaw konkretnych, innych osób i postrzeganie ról, norm i postaw w ogóle. Normy czy zasady postępowania ulegają uogólnieniu, generalizacji. Jednostka przechodzi od stanu identyfikacji z konkretnymi osobami do identyfikacji z ogółem innych (koncepcja CkMeada tzw. uogólnionego innego), z całym społeczeństwem. Proces internalizacji norm, postaw i zachowań zachodzi równolegle z procesem internalizacji języka, który traktowany jest zarówno jako najistotniejsza treść jak i najważniejsze narzędzie socjalizacji⁹³.

W socjalizacji pierwotnej, zwłaszcza tego jej fragmentu który dotyczy rodziny, mechanizmy identyfikacji mają quasi-automatyczny charakter, ponieważ dziecko nie ma możliwości wyboru znaczących innych, ustalających reguły i zasady postępowania. Stąd też świat rodziców internalizowany jest - jak to podkreślają cytowani autorzy P.Berger i Th.Łuck.mann -jako jedyny istniejący. Powoduje to, iż wartości i normy zintemalizowana we wczesnym dzieciństwie są bardzo silnie zakorzenione nie tylko ze względu na ów silny ładunek emocjonalny towarzyszący identyfikacjom ale również na fakt, iż to co może być zbiorem przypadkowych zdarzeń, wydaje się dziecku koniecznością, oczywistością, wyraźną realnością. Oczywiście różnego rodzaju wątpliwości czy dylematy moralne pojawiają się później, w okresie socjalizacji wtórnej.

Socjalizacja pierwotna kończy się z chwilą wykształcenia poczucia tożsamości oraz utrwalenia w świadomości jednostek pojęcia "uogólnionego innego", a więc z chwila, gdy określone normy, wartości i wzory zachowania nabiorą dla tej jednostki walorów ogólności. Oczywiście konkretne treści, które sąintemalizowane w socjalizacji pierwotnej są bardzo różne, w zależności od społeczeństwa, różnic kulturowych. Dotyczy to zarówno różnic w systemach wartości jak i zespołów czynności czy umiejętności.

W każdym jednak społeczeństwie w socjalizacji pierwotnej jednostka musi zintemalizować:

a)    Jeżyk, stanowiący treść i narzędzia socjalizacji,

b)    Różne schematy motywacyjne i interpretacyjne, Istotę mogą by ć uruchamiane także w odniesieniu do aktualnie występujących sytuacji, które będą miały miejsce w przyszłości (np. antycypacja ról zawodowych, rozliczenia się przed Bogiem z naszych uczynków). Warto w tym miejscu podkreślić, iż owe schematy motywacyjne i interpretacyjne są w