105562

Aktywna polityka fiskalna polega na świadomym interwencjonizmie, wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak: zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele, zmiana stawek i zasad opodatkowania, zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw, oraz określenia sposobu, zakresu i terminu, w jakim instrumenty te zostaną wykorzystane. Decyzje takie prowadzą z reguły do wzrostu udziału wydatków budżetowych w dochodzie narodowym. Krytykowane są one przez zwolenników polityki liberalnej.

Istotną słabością aktywnej polityki fiskalnej jest także to, ze decyzje dotyczące korygowania instrumentów fiskalnych wymagają zmian legislacyjnych w trakcie realizacji programów budżetowych. Prowadzi to do opóźnień w działaniu tych instrumentów. Duże opóźnienia w stosowaniu narzędzi fiskalnych mogą nie tylko wpływać na osłabienia polityki interwencyjnej, ale także podważać sens jej wykorzystania ze względu na zmieniającą się sytuację gospodarczą .

Polityka fiskalna lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zaczęła w coraz większym stopniu przybierać pasywny charakter, opierając się na głównie na wykorzystaniu instytucjonalnych właściwości gospodarki, która bez specjalnej bezpośredniej ingerencji władz administracyjnych działa w kierunku dławienia koniunkturalnych wahań dochodu narodowego i zatrudnienie.

Niektóre wydatki i dochody rządowe, poza tym że mogą być wykorzystane jako narzędzia świadomego interwencjonizmu, mają tę właściwość, że działają niejako samoczynnie, wpływają na kształtowanie się globalnego popytu i w ten sposób oddziałują stabilizująco na gospodarkę. Właściwość taką mają np. podatki. Wzrost dochodów ludności lub przedsiębiorstw automatycznie sprawia, że dochody budżetu państwa wzrastają. Dzieje się to bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek zmian w zasadach opodatkowania, trybie poboru podatków itp. Często powiada się więc, że niektóre instrumenty fiskalne charakteryzują się dużą wrażliwością na zmiany sytuacji gospodarczej, mają niejako wbudowaną giętkość stabilizacyjną. Są one określane jako automatyczne stabilizatory koniunktury, co sugeruje, że działają samoczynnie, bez potrzeby ingerencji państwa. Co prawda uruchomienie ich nie wymaga decyzji władz administracyjnych, jednak ich ustanowienie, np. określenie zasad opodatkowania różnych rodzajów dochodów, zasad i trybu przyznawania zasiłków dla bezrobotnych, zasad subwencjonowania rolnictwa, jest zadaniem państwa.

Automatyzm tych środków polega na tym, że:

1.    po zatwierdzeniu zaczynają one działać bez konieczności wprowadzania częstych korekt na skutek zmian sytuacji gospodarczej,

2.    siła i zakres ich działania zależą od niemal wyłącznie od zmiany poziomu aktywności gospodarczej.