105953

staje się etyczne wtedy, kiedy wykracza poza izolowane struktury wartości i dociera do jedności osobowościowo ukształtowanego ducha. Rozumienie musi więc przede wszystkim założyć określony kiemnek poszukiwania sensu tego, co rozumiane. Czyli relacje subiekt-obiekt możliwe są dzięki subiektywnemu poszukiwaniu nadrzędnego sensu, podporządkowaniu się jakiejś zasadzie, wkomponowywaniu się w nią, co jak sądzę jest z kolei możliwe dzięki danym a priori prawom duszy (charakterystycznym dla typów).

Sześciu wyróżnionym przez Sprangera zasadniczym ideom odpowiadają typy osobowości wokół nich skupione, tzw. Formy życia. Czyli:

Prawda - typ teoretyczny Piękno - estetyczny Korzyść - ekonomiczny Miłość - społeczny Wolność - polityczny Wieczna Szczęśliwość - religijny

Chodzi tutaj o aprioryczne związki, zgodne z logiką - co może i co nie może w danej osobie występować jednocześnie.

Każdy z typów będzie interpretował (rozumiał) zgodnie z porządkiem swojej nadrzędnej zasady (idei).

□    Teoretyczny: nastawiony na poznanie, ogląda świat chłodno. Uświadamia sobie pytania, nierozwiązane zagadnienia. Nie ma zrozumienia dla fantazji i intuicji, szanuje to, co sprawdzalne. Jest krytyczny i opanowany, często niespołeczny. W dziedzinie religii jest dogmatyczny lub przekształaca religię w filozofię.

□    Estetyczny - łaknący przeżyć, intensywnie uczuciowi, subiektywni w ocenie. Próbują żyć harmonijnie i pięknie. Uwznioślają i uduchawiają naturę, dostrzegają jedność, kosmiczność. Empatia i intuicja są ich narzędziami poznania. Pełni entuzjazmu, ale także skłonni do wycofania i pohamowania. W towarzystwie lubią się odróżniać i cenią indywidualności.

□    Ekonomiczny - poszukuje pożytku. Wiedza i sztuka mają wymienią wartość. Ludzi traktuje często przedmiotowo, metafizyka go nie interesuje.

□    Społeczny - skłonny do poświęcenia, oddania, wiemy i przywiązany do bliźnich.

a Polityczny (władczy) - wielkoduszna wola służenia przez władanie, zużytkowuje swą moc w służbie całości. Energia i wewnętrzna dyscyplina.

□    Religijny - poszukujący celu ostatecznego, ufny i często bierny (zgoda na los).

„Rozumienie jest nie tylko użyczeniem własnej duszy zewnętrznie danemu symbolowi fizycznemu, lecz jest ono wtórnym ujęciem powiązań sensu, które tak splata idealne, fizyczne i psychiczne, że to, co cielesne, a nawet własna dusza, stają się tylko oczkami w wielkiej sieci ponadjednostkowego ducha. W ostatecznym i odważnym spojrzeniu metafizycznym rodzi się możliwość uznania, że fizyczne jest tylko zakrzepłym duchem, a to. co psychiczne jest rodzącym się duchem."

Czym jest wychowanie?

To wpajanie kulturowych obiektywności w subiektywne formy przeżywania i sposoby działania. Wychowanie obejmuje zawsze też rozumienie. Dusza powstaje jako twór życia, ze względu na urzeczywistnianie wartości. Zdobywa sens i spójność tylko prcez uczesmictwo w duchu obiektywnym. Rozwój to dochodzenie do indywidualnej doskonałości, już danej jako możliwość, choć zazwyczaj ukrytej.