108450

w formie autostereotypu, czynimy to na tle wyobrażeń o innych grupach narodowych, (heterostereotypów). Zatem lippmanowski „system stereotypów" powstaje w kontekstowej zależności- postrzegania siebie i otoczenia. Taka kontekstowa zależność stereotypów ma 2 wymiary:    1. poszukiwanie podobieństw i różnic między

autostereotypem i heterostereotypami, 2. współzależności percepcyjne między heterostereotypami różnych narodów. Wbrew pozorom badanie kontekstowe ukazuje zarówno skłonności percepcyjne, postawy jak i reakcje emocjonalne. „Stereotypy mówię i o tych, co w nie wierzą, i o tych, których dotyczą" (A. Kołakowski).

W strukturze postrzegania otoczenia narodowo-państwowego przez Polaków znajduje się grupa 21 narodów, które są im znane i uznawane za ważne. W pierwszej kolejności Polacy wymieniają społeczeństwa krajów w bezpośrednim sąsiedztwie Polski: Białorusinów, Czechów, Litwinów, Niemców. Rosjan. Słowaków, Ukraińców. W drugiej kolejności wymieniają społeczeństwa sąsiedztwa europejskiego Polski: Anglików, Austriaków, Francuzów, Hiszpanów, Holendrów. Szwedów, Węgrów, Włochów. Te 15 społeczeństw tworzy europocentryczną strukturę postrzegania Polaków. Jeżeli uwzględnimy jeszcze inne znane narody- Amerykanów, Kanadyjczyków, Żydów (cyw. Zachodnie), Turków (pogranicze Europy i Azji), stworzymy euroatlantycką strukturę postrzegania Polaków. Dla pełniejszego obrazu należy dodać jeszcze- Japończyków (wysoki poziom cywilizacyjny) i Chińczyków (najliczniejszy naród świata).

Wyodrębnienie grupy narodów znanych i ważnych dla Polaków było istotnym elementem badań nad autostereotypem narodowym. Należało przy tym wykazać genezę i funkcje polskiego autostereotypu, a także porównać jego treść z zawartością heterostereotypów. Takie porównania pozwoliły odpowiedzieć badaczom na pytanie czy jest to układ odniesienia pozytywnego, czy negatywnego, a zatem dawało odpowiedz na pierwsze pytanie- czy Polacy są narodem otwartym czy zamkniętym.

Kłoskowska pojęcie autostereotypu narodowego wiąże z pojęciem tożsamości narodowej („utrwalone i przekazywane z pokolenia na pokolenie wzory kulturowe autopercepcji wspólnoty narodowej, należące do zakresu symbolicznej kultury, będące przekazywalną innym narodom oraz niezbywalną własnością tej wspólnoty" Błuszkowski) .

Bokszański prowadząc badania tożsamości wspólnot narodowych, stwierdził iż istnieją dwie różne podstawy określenia tożsamości- grunt antropologiczny, uznający kulturę za podstawę zbiorowej tożsamości, gdyż kultura spaja zbiorowość, dyktuje styl, wzory i wartości kulturowe oraz reakcje emocjonalne i umysłowe członków danej zbiorowości, -grunt socjologiczny , który tożsamość narodową traktuje w trybie teoretycznym, doktrynalnym, niekiedy ideologicznym i politycznym, a przedmiotem badania czyni grupy społeczne, nadające kształt danej tożsamości narodowej.

Mimo wszystko tożsamość narodowa nie może być używana jako kategoria analityczna, gdyż jest to byt idealny w weberowskim rozumieniu- jest ona abstrakcyjnym pojęciem. Lecz stanowi także „autoidentyfikację kolektywną wspólnoty narodowej", „jest następstwem samoistnego, aktywistycznego, procesu autoidentyfikacyjnego zachodzącego w zbiorowości narodowej, opierającej swa odrębność i pozostawanie tą samą zbiorowością na samowiedzy, samookreśleniu i samo-umiejscowieniu w otoczeniu narodowo-państwowym". (cyt. z Błuszkowskiego).

Rodzaje tożsamości narodowej wg Kołakowskiego- historyczna, antycypacyjna. Tożsamość historyczna narodu opiera się na pamięci narodowej, w której utrwalone są jego początki i późniejsze dzieje. Tożsamość antycypacyjna- dotyczy pojmowania przez naród nadchodzącej przyszłości (jakim narodem chciałby być wśród innych narodów, jak postrzega swoje szanse i zagrożenia). Podążając za myślą Kołakowskiego, Błuszkowski wyciąga tezę, iż zrekonstruowanie obrazu narodu z punktu widzenia jednostki, doprowadzi do stwierdzenia, iż „ Autostereotyp narodowy jest korelatem empirycznym tożsamości narodowej"(czyli po prostu: tożsamość narodowa widziana oczami jednostki to autostereotyp narodowy). Stąd też możemy wyodrębnić (wciąż nawiązując do badań Kołakowskiego) autostereotyp tradycyjny i autostereotyp historyczny.

III. Autostereotyp tradycyjny - ukształtowany w przeszłości, niezbywalny składnik autostereotypu, zapewnia ciągłość poczucia odrębności narodowej w przeszłości i