IMG
35

84 Pojęcie tekstu

tyle, że umowność ta na tle innych, bardziej specjalnych „języków” przestaje być dostrzegana — powstaje wtórny znak typu przedstawiającego (możliwe, że należy go porównać z „obrazem” tradycyjnej teorii literatury). Ten wtórny znak przedstawiający ma właściwości znaków ikonicznych: bezpośrednie podobieństwo do przedmiotu, naoczność sprawia wrażenie mniejszego uwarunkowania J>rzez kod i dlatego wydaje się zapewniać większą prawdziwość i większą zrozumiałość niż znaki umowne.

Znak taki ma dwa nierozdzielne aspekty: podobieństwo do oznaczanego przezeń obiektu i brak podobieństwa do niego. Oba te pojęcia nie istnieją jedno bez drugiego.

ELEMENTY SYSTEMOWE I POZASYSTEMOWE j    W TEKŚCIE ARTYSTYCZNYM

W czytelniczym i badawczym podejściu do dzieła I sztuki od dawna współzawodniczą ze sobą dwa punkty widzenia: jedni czytelnicy uważają, że najważniejsze jest zrozumienie utworu, inni — że doświadczenie przyjemności estetycznej; jedni badacze cel swej pracy widzą w zbudowaniu koncepcji (im jest ona ogólniejsza, bardziej abstrakcyjna — tym cenniejsza), inni zaś podkreślają, że wszelka koncepcja „zabija” samą istotę dzieła sztuki i — poprzez logizację — zubaża je i wypacza.

Niezgodność pozycji wyjściowych niejeden już raz doprowadziła badaczy do wzajemnych obwinień: o abstrakcyjną logizację z jednej strony i agnostyczne negowanie samej podstawy poznania naukowego — prawa do teorii abstrakcyjnej — z drugiej.

Paradoksalność sytuacji polega na tym, że każda strona może przytoczyć nadzwyczaj ważkie racje na korzyść swojej pozycji. W istocie, któż zechce przeczyć temu, że odbiór dzieła sztuki jest aktem poznania i że odbiór dzieła sztuki dostarcza przyjemności zmysłowej? Jednakże złożoność problemu polega na tym, że twierdzenia te są nie tylko przeciwstawne, ale także ze swej istoty nie do pogodzenia.

Wszelkie poznanie można przedstawić jako rozszyfrowanie pewnego komunikatu. Z tego punktu widzenia proces poznania podzielony będzie na następujące momenty: otrzymanie komunikatu; wybór (albo opraco-

i    waiiłftt Ifni4n' wctamiwiif    i kodu W t.immuL i.