110814

Natomiast wszędzie tam, gdzie autor przedstawić nowe, odmienne nieco od dotłd przyjłtych ujłcia czy oświetlenia faktłw, wydarzeł czy zjawisk historycznych podane sł błdł odpowiednie łrłdła, błdł szczegłowe opracowania umołliwiajłce szersze zaznajomienie sił z problemami bardziej dyskusyjnymi czy kontrowersyjnymi.

Jak zwykle w tego rodzaju pracach, znalazły tu swoje miejsce osobiste zainteresowania autora, jego własne słdy czy sformułowania, co jest zasadniczym autorskim prawem i przywilejem.

Aczkolwiek materiał niniejszego kompendium został w stosunku do poprzednich opracował autora na ten sam temat znacznie pogłłbiony, odmiennie wobec nowych potrzeb ujłty, to jednak zrozumiałł jest rzeczł, łe szereg sformułował opartych na tych samych łrłdłach przedstawiony jest w sposłb podobny. Jest to sprawa chyba oczywista, nie wymagajłca wyjałnieł.

Włałciwy opis historii pałstwa tureckiego poprzedzony został rzutem oka na pochodzenie Turkłw, najstarsze dzieje plemion tureckich, z uwzglłdnieniem ludłw najbliłej z nimi spokrewnionych.

W pracy starano sił szczegłlnie uwypuklił wewnłtrznę sprawy pałstwa tureckiego, tak dotychczas poza Turcjł mało znane, biorłc za podstawł dorobek najnowszej historiografii tureckiej 1. Szeroko potraktowano dzieje wschodnich prowincji pałstwa oraz jego stosunku do wschodnich, muzułmałskich słsiadłw, kosztem na przykład dziejłw panowania tureckiego w Europie łrodkowej czy na Bałkanach, dostatecznie uwzglłdnianych w ostatnio opublikowanych kompendiach historii W&gier, Bułgarii czy Rumunii.

Ze zrozumiałych wzglłdłw uwypuklono polityczne i dyplomatyczne stosunki turecko-polskie, siłgajłce swymi poczłtkami XIV w. Wielowiekowe słsiedztwo graniczne (zdobycie przez sułtana Murada I w r. 1387 Wołoszy naddunajskiej) sprzyjało kontaktom rłnego charakteru ł to pokojowym, przyjaznym, to znłw wrogim, wojennym. Na ogł ł wbrew tkwiłcemu w naszej łwiadomołci odczuciu ł Turcja ływiła dla Polski uczucia przyjazne, lecz nie zawsze w polityce Polski włałciwie wykorzystywane (rola Polski jako łprzedmurza chrzełcijałstwa" w Europie). Jedno trzeba zaznaczył: rłnice religijne, wrogie nieraz wzajemne stosunki nigdy w ciłgu wiekłw nie stanowiły przeszkody w oływionych i dobrych kontaktach w dziedzinie kultury i sztuki. Szczegłlnie serdeczne stosunki polsko-tureckie nawiłzane zostały w okresie rozbiorłw Polski (ktłrych rzłd turecki nie uznał). W Turcji znalazło wówczas schronienie wielu polskich uchodłcłw i powstałcłw, spotykajłc sił tam z ogłlnł sympatił i szacunkiem (Pułk Kozakłw, Legion Mickiewicza, Polacy w armii i administracji tureckiej, Polacy wspłtw^rcami konstytucji tureckiej). Rłwnieł w okresie drugiej wojny Światowej Turcja przyjśa i udzieliła pomocy wielu Polakom, honorujłc nawet eksterytorialnołł i prawa polskich placłwek dyplomatycznych ł wierna zasadzie nieuznawania faktłw błdłcych wynikiem agresji.

Wykaz podstawowych opracował, z ktłrych tu w dułej mierze czerpano, zamieszczony jest na kołcu ksiłłki we ŚWskazłwkach bibliograficznych".

Jan Reychman NOTA TRANSKRYPCYJNA

Tureckie nazwy osobowe, geograficzne, terminy techniczne i tytuły dzieł (dotyczłce Turcji) podano we wspłczesnej pisowni tureckiej. Imiona tureckie znane w piłmiennictwie polskim, jak Sulejman (tur. Suley-

1 J. Reychman, Z nowszych prac historykśw tureckich, łKwartalnik Historyczny" R. LXXIV, 1967, nr 1.

mał), Bajezid (tur. Bayezid), oraz tytuły pasza (tur. pa?a), aga (tur. aga), ajan (tur. ayari), derebej (tur. derebeyi) pozostawiono w pisowni polskiej. Prawidłowł pisownił wszystkich terminłw i słłw tureckich znajdzie czytelnik w słowniczku zamieszczonym na kołcu pracy.

Czytelnik spotka niekiedy dwa rodzaje pisowni tych samych imion lub nazwisk, w nowszej bowiem pisowni tureckiej spłgtoski ł c (dz), b, d pisane sł w wygłosił słłw jako bezdłwiłczne ł f, p, t, np. Ahmed ł Ahmet, Mahmud ł Mahmut, Ayntab ł Ayntap itp.

Dla ułatwienia prawidłowego odczytania słłw podanych w pisowni

tureckiej podajemy odpowiedniki polskie trudniejszych głosek tureckich:

c = dł, np. Cem wymawia sił Dłem, Cihangir wymawia sił Dłi-

hangir, cedid wymawia sił dłedid; f = cz, np. Kocu Bey wymawia sił Koczu Bej,