110942

Arbitraż międzynarodowy.

Kształtował się od bardzo dawna (w starożytnych kronikach, zapisacłi na Stellach kamiennych) i ma bardzo długi rodowód. Początkowo postępowanie arbitrażowe było prowadzone często przez pojedyncze osoby, cieszące się autoiytetan stron sporu. Arbitrem rozstrzygającym spór był często inonarclia. papież, który po zapoznaniu się z takim sporem starał się. uwzględniając racje obydwu stron, przedstawić orzeczenie, które - jeżeli strony takie ustalenia powzięły - miało charakter wiążący dla stron sporu.

Od tzw. Traktatów Jeya z 1794 r. (dotyczyły sporów granicznych między USA i Kanadą) datuje się rozwój arbitrażu, który ma charakter arbitrażu kolegialnego, w którym powoływana jest komisja arbitrażowa (złożona z nieparzystej liczby osób).

Istota arbitrażu polega na tym. że zespół osób (arbitrów) stara się już po rozstrzygnięciu kwestii wątpliwych wydać orzeczenie, które strony będą zobowiązane wykonać. Wyrok ar bitr ażowy rozstrzyga spór pomiędzy jego stronami w^f sposób ostateczny.

Arbitraż międzynarodowy pizewidziany jest w różnych dokumentach międzynarodowych, przede wszystkim konwencje haskie (ł899 i 1907 r.). Na podstawie konwencji I laskiej z 1899 r. postanowiono powołać Stały Trybunał Arbitrażowy (Rozjemczy) z siedzibą w Hadze, który rozpoczął działalność w 1902 r. Cechą istotną tego trybunału jest to. że str ony konwencji haskiej zgłaszały tzw. Grupy narodowe (4-osobowe listy arbitrów), które byty umieszczane jako skład tego trybunału.

Strony konwencji typują więc kandydatów do udziału w tym trybunale i jeżeli zaistnieje spór pomiędzy państwami stronami konwencji haskiej, to wtedy może on być przekazany tym arbitrom figurującym na liście przyjętej przez strony konwencji. Stały trybunał Rozjemczy ma stałą listę.

Państwa dość rzadko i niechętnie korzystają z tej stałej listy arbitrów (zwłaszcza, że trzeba jeszcze korzystać z procedury przewidzianej w konwencji) natomiast znacznie częściej korzystają z arbitrażu kompletując skład arbitrów w inny dowolny sposób (państwa same wtedy decydują o procedurze arbitrażu).

Procedury arbitrażowe zostały także wprowadzone w tamach KBWE. jak również w konwencji ..O prawic morza”.

Strony sporu w ramach arbitr ażu mogą zdecydować czy postępowanie dopuszcza rewizję w stosunku do wyroku arbitrażowego.