111909

Powyższe procesy wzrostu gospodarczego nosił jednak typowe dla gospodarki rynkowej cechy i właściwości, dokonywał się poprzez fazy załamań, które określiliśmy jako recesje wzrostu. Były to recesje w latach 1949, 1954, 1958 w USA, a w tym ostatnim roku także Japonii. Kanadzie, W. Brytanii, Belgii, Holandii i Norwegii. USA fazę stagnacji gospodarczej przeżywają w roku 1967, po prawie 10 - letnim okresie wysokiej koniunktury. Po tej fazie stagnacji następuje kilkuletnie ożywienie, które kończy się recesją w roku 1970.

Kryzys w gospodarce japońskiej miał miejsce w roku 1958. spadek produkcji przemysłowej był w tym roku stosunkowo nieznaczny, gdyż wynosił zaledwie 1%, zahamowanie wzrostu gospodarczego staje się wyraźne, gdy uwzględnimy, że w roku 1957 produkcja przemysłowa Japonii wzrosła o 1%.

Fazę długiego powojennego cyklu koniunkturalnego z licznymi recesjami wzrostu kończy kryzys gospodarczy w latach 1974/75, u którego podstaw leży wzrost kosztów produkcji, związany z gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej w końcu 1973 roku.

Najbardziej ogólną cechą tego kryzysu jest fakt, że był to kryzys światowej gospodarki rynkowej, odbił się także negatywnie na rozwoju krajów socjalistycznych. Taki zasięg kryzysu odróżniają go w sposób istotny od poprzednich załamań kryzysowych w okresie po drugiej wojnie światowej, jednak i w tym okresie np. załamania koniunktury w roku 1957 nie brak było elementów tego rodzaju zjawiska.

W roku 1974 rozwinięte kraje gospodarki rynkowej nie uzyskały w ogóle wzrostu gospodarczego; produkt społeczny brutto uległ nawet obniżeniu o około 0,1%. W zestawieniu z dość dużym tempem wzrostu w roku 1973 (około 6,3%) jest to różnica bardzo widoczna. Tendencje spadkowe uległy pogłębieniu na przestrzeni roku 1975. Wskaźnik dynamiki produktu społecznego nie oddaje jednak ostrości załamania koniunktury z uwagi na zbyt duży stopień agregacji, obejmując zarówno gałęzie, które zostały dotknięte kryzysem jak i dziedziny, które rozwijały się bardziej dynamicznie. Głębia załamania koniunktury okaże się większa, jeśli uwzględnimy dane, obejmujące przemysł - główną sferę osłabienia aktywności gospodarczej.

Przemysł rozwiniętych krajów uzyskał w roku 1973 ponad 10% stopę wzrostu. W roku 1974 wzrost ten wyniósł zaledwie 0,5%. Dna kryzysu przypada jednak na rok 1975. w tym roku w wysoko rozwiniętych krajach (OECD) wystąpił przeciętny 8% spadek produkcji przemysłowej w stosunku do roku poprzedniego. Miał miejsce wzrost bezrobocia, obniżenie stopnia wykorzystania mocy wytwórczych, wzrost ilości bankructw. Wystąpiły, więc klasyczne cechy kryzysu ekonomicznego ze wszystkimi konsekwencjami społecznymi. W tej ostatniej dziedzinie głównym przejawem kryzysu był gwałtowny wzrost bezrobocia, które w skali rozwiniętych krajów osiągnęło - w zależności od przyjętej metody szacunku - 15 - 20 mil osób.

Ożywienie koniunkturalne po kryzysie w latach 1974 - 1975 osiągnęło punkt szczytowy na przełomie roku 1979 - 1980. W roku 1980 świtowa gospodarka rynkowa wstąpiła w nową falę załamania koniunkturalnego, która trwała do roku 1982 włącznie. Jeśli w roku 1979 kraje OECD uzyskały łącznie 5% przyrostu produkcji przemysłowej - w roku 1980 miał miejsce absolutny spadek jej poziomu o około 0,5%, stagnacja w roku 1981 i ponowny spadek w roku o około 4%.

Podobnie jak w czasach załamania koniunktury w latach 1974/75 również w latach 1980/82 recesji towarzyszyły zintensyfikowane zjawiska inflacyjne. Również w tym przypadku u ich podstaw leżał wzrost cen ropy naftowej, podwyższanych przez kraje OPEC od roku 1976 średnio o 10 - 12% rocznie. Jednym krajem wysoko rozwiniętym, w którym nie wystąpił w latach 1980/82 absolutny spadek produktu narodowego, a nawet jego wzrost o 3,5% była Japonia, w której jednak stopa inflacji była wysoka, sięgając 17 % w skali roku.