113846

prawie pracy bądź uregulowania jej w sposób oceniony jako gorszy od regulacji cywilnoprawnej.

Od zasady niepowtarzania norm ustawodawca uczynił jeden wyjątek - w art 8 k.p. zamieścił normę, która ma identyczne brzmienie jak zawarta w art. 5 k.c. - i która zakazuje czynić ze swego prawa podmiotowego (uprawnienia) użytku sprzecznego ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie, nazywane w doktrynie i judykaturze nadużyciem prawa, nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przepis ten zawiera tzw. klauzulę generalną, tzn. zwroty odsyłające do norm (zasady współżycia społecznego) lub kryteriów ocen (społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa), znajdujących się poza prawem pozytywnym. Zasady współżycia społecznego są zwykle utożsamiane z normami moralnymi, przyjętymi w danym społeczeństwie, a niekiedy także z dobrymi obyczajami. Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawu nawiązuje do celu ustawy (ratio legis). Obecnie jest odnoszona do mierników o charakterze społecznym i gospodarczym.

W praktyce sądowej do niedawna konstrukcja nadużycia prawa była wykorzystywana głównie do ochrony pracownika jako słabszej strony stosunku pracy. Obecnie zaczyna być wykorzystywana także przeciwko pracownikom, zgłaszającym żądania obrażające zasady współżycia społecznego lub sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem uprawnienia.