114325

-    optymizm religii przezwycięża wartości ujemne, więc znikają też wartości dodatnie; nie ma więc przeciwstawienia wartości dodatniej i ujemnej, wobec czego nie ma też przedwstawności wartości i rzeczywistości;

religia jest ciągłym przezwyciężaniem przepaści między światem natury i światem ideału, jest elementem końcowym wszelkiego działania i myślenia.

b. relatywizm

-    ignoramus, odnoszące się do możliwości poznania przez człowieka rzeczy samych w sobie, R. przeniósł do teorii wartości. [Kant- rozum, jeżeli ma pełnić funkcję poznawczą, musi swe poznanie ograniczyć do tego, co dane zmysłowo], R. - jeżeli rozum nie ma przekroczyć właściwych sobie kompetencji, musi wypowiedzieć swoje ignoramus et ignorabimus w zakresie sądów ostatecznych. Dlatego sąd o wartościach uznaje się za prawdziwy tylko w ramach określonego, najwyższego sądu na temat wartości. Radykalnie jednolity sąd wartościujący o przedmiotach jest niemożliwy, ponieważ różne sposoby myślenia mają źródło w różnorodności natuiy ludzkiej. Relatywizm prowadzi do aprobaty rzeczywistości społecznej, do swoistego pozytywizmu, polegającego na powstrzymaniu się przed ustalaniem w sposób bezwzględny słuszności określonej oceny czy określonego światopoglądu.

-    podstawą moęy obowiązywania irezyiywiaiiu prawnego

moc obowiązująca prawa pozytywnego może być bowiem oparta tylko na fakcie, że prawo słuszne czyli prawo natuiy, nie jest ani poznawalne, ani udowadnialne. Sąd o prawdziwości albo fałszu przekonań prawnych nie jest możliwy, czego ilustrację stanowi wielość obowiązujących systemów prawnych w danym czasie. Miejsce niemożliwego aktu prawdy zajmuje więc akt władzy, a niemożność ustanowienia prawa słusznego prowadzi do konieczności orzeczenia prawa pozytywnego (relatywizm przechodzi tutaj w pozytywizm). Przyznanie więc wszystkim przekonaniom prawnym równości realizacji. Przekonania te przemawiają jednak do społeczeństwa z różną siłą, w rezultacie czego mimo fikcyjnej równości szans wszystkich przekonań w rzeczywistości odpowiada ogromna nierówność.

-    myślowym założeniem demokracji, która utożsamia się z jakąś określoną koncepcją polityczną. Demokracja nie ma jednoznacznego kryterium słuszności poglądów politycznych i nie uznaje, by możliwe było stanowisko ponadpartyjne. Słuszności żadnej koncepcji nie da się dowieść i żadnej z nich nie da się rozumowo obalić, gdyż każda wymaga poszanowania. Widać w tym sprzeczność: uzasadnienie konieczności traktowania wszystkich przekonań politycznych równowartościowo, afirmacja wszystkich ustrojów i jednocześnie uznanie za najbardziej wartościową demokrację. Częściowe rozwiązanie tego dylematu zawarte jest w tym, że Radbruch uznaje demokrację nie tylko za jedną z wielu form państwa, ale i jednocześnie za wspólną podstawę wszystkich form państwowych. Według niego nawet dyktatura może być utworzona w formach demokratycznych, bo wolność rezygnacji z wolności jest zawarta w samej idei wolności.

c. składniki idei prawa

Radbruch wyodrębnia dwie rzeczywistości prawne: pierwszą, na którą składa się prawo pozytywne należące do świata kultury, drugą tzw. Wyższą rzeczywistość prawną, która stanowi część świata idei.

Idea prawa należy do tej drugiej kategorii. Charakteryzują ją to iż składające się na nią elementy są równoważne tzn. żaden nie jest ważniejszy od drugiego.

Idea prawa składa się z:

D bezpieczeństwa prawnego (wymóg stanowienia prawa)