115028

kradzież materiałów rozszczepialnych, które mogłyby następnie zostać użyte do skonstruowania broni jądrowej. Po drugie, obawiano się proliferacji substancji radioaktywnych i wykorzystania ich do przeprowadzenia aktów terrorystycznych w postaci skażenia komunalnych ujęć wody, centrów miast, portów lotniczych i tym podobnych celów.

•    Program Kooperatywnego Zmniejszenia Zagrożeń - CTR - popularnie nazywany programem Nunna - Lugara, stanowił główne źródło amerykańskiej pomocy dla państw VWP na wzmocnienie kontroli nad poradzieckimi instalacjami nuklearnymi. Jego realizację rozpoczęto w 1991 roku na trzech ogólnych płaszczyznach: 1) niszczenia i demontażu broni. 2) zapewnienia tzw. ciągłości opieki, czyli kontroli i środków zabezpieczających broń jądrową oraz materiały rozszczepialne: 3) demilitaryzacji i konwersji sprzętu. Środki finansowe programu przeznaczono dla Rosji oraz trzech pozostałych republik poradzieckich, na których terytorium po rozpadzie ZSRR znalazły się komponentu radzieckich sił nuklearnych.

Konflikty etniczne i ruchy separatystyczne na obszarze VWP

•    Dla bezpieczeństwa obszaru WNP nie bez znaczenia były również konflikty etniczne i ruchy separatystyczne. Jeszcze w okresie istnienia ZSRR rozsadzały one to ogromne państwo od wewnątrz. Problemy narodowościowe istniały od chwili powstania państwa radzieckiego, były one jednak przez ponad pół wieku skutecznie tłumione siłą lub za pomocą zabiegów ideologicznych.

•    Ogromny obszar ZSRR zamieszkiwały narody różniące się zarówno pod względem kulturowym, jak i religijnym. Obrok narodów białoruskiego, litewskiego, łotewskiego czy estońskiego, które poprzez kulturę i religię związane są z Europą, w radzieckich republikach Azji Środkowej zamieszkiwała ludność silnie związana z kręgiem azjatyckim. Współistnienie tak różnych narodowości w jednym państwie było trudne, jednak dzięki wyższości interesu klasowego nad narodowym do pewnego momentu możliwe. W miarę wyczerpywania się ideologii socjalistycznej poczucie wspólnoty między poszczególnymi narodami ZSRR traciło na znaczeniu i w efekcie doprowadziło do powstania na jego obszar 15 niepodległych państw.

•    Problem konfliktów etnicznych i ruchów separatystycznych nie znikną wraz z rozpadem Związku Radzieckiego. Wręcz przeciwnie - liczne mniejszości w nowo powstałych państwach stały się ogniskami napięć i konfliktów. Tłumione różnice kulturowe i zadawnione urazy między narodowościami skupionymi w państwie federacyjnym, jakim był ZSRR. w momencie zachwiania ideologicznego i pod wpływem zmian w środowisku międzynarodowym doprowadziły do wybuchu agresji i zbrojnych wystąpień.

Niebezpieczeństwo rozprzestrzenienia fundamentalizmu islamskiego w regionie

•    Uspokojenie sytuacji na niestabilnym obszarze byłego ZSRR. a szczególnie w jego części środkowoazjatyckiej. było trudne z powodu sytuacji w niedalekim Afganistanie. W tym islamskim państwie po wycofaniu w 9189 roku Armii Czerwonej rozgorzały walki o władzę pomiędzy ugrupowaniami partyzanckimi. W 1996 roku zostały one pokonane przez Talików, którzy przejęli władzę.

•    V\ferost fundamentalizmu islamskiego w Afganistanie grozi jego rozprzestrzenieniem na sąsiednie państwa muzułmańskie Azji Środkowej, tj. Tadżykistan, Uzbekistan. Turkmenistan. Kazachstan i Kirgistan, a stąd na państwa kaukaskie i terytorium Federacji Rosyjskiej. Fakt, że w dużej części krajów byłego ZSRR wyznawcy islamu stanowią znaczący odsetek społeczeństw, sprawia, że hasła fundamentalistów islamskich trafiają na podatny grunt.

•    Rozpatrując zagadnienia związane z radykalizmem islamski, należy wspomnieć o jego środkowoazjatyckim centrum znajdującym się w Kotlinie Fergańskiej (na pograniczu Tadżykistanu. Kirgistanu i Uzbekistanu). Działające tam ugrupowania fundamentalistyczne. m. in. Islamski Ruchu Uzbekistanu oraz Partia Wyzwolenia Islamu, otrzymując wsparcie ze strony państw islamskich i stosując metody tenorystyczne. dążą do utworzenia w Azji Środkowej państwa islamskiego.

2